Yıldız Kenter kimdir
Büyük bir aşkla bağlı olduğu tiyatro ile ömrünü öğrenmeye, öğretmeye adayan, Türkiye’nin özel bayanlarından Yıldız Kenter’in hayat hikâyesidir…
Günlerdir onu araştırıyorum. Hakkında okuduğum her bir cümleden sonra şaşırıyor, üzülüyor, en çok da seviniyorum. Çok sevmek Yıldız Kenter’in yüreğine sıra dışı olarak tanımladığı, o hiç kimselerinkine benzemeyen ailesinden miras. 91 yaşında bir vücudun dünyadan göçüp gitmesi pek doğal bir olay. Halbuki onu okudukça hissettim ki, ruhu hiç yaşlanmamış…
Hakkında okuduğum pek çok şey ortasında pişmanlıkları da vardı. Tek bir şeyden bahsederken içi titriyordu bir yerde. Amerika’da aldığı eğitimden döndüğü sırada BBC televizyonundan bir direktör çağırıyor onu; fakat gidemiyor. “Gitseydim, ne olurdu? Bilemiyorum. Pişmanlık duymadım bu mevzuda. Zira o vakit Şükran’ı tanıyamazdım, yollarımız kesişmezdi.” deyiveriyor sonra. Bir işinde bir de eşinde gerçek aşkı, huzuru tatmış. Sanırım bunun için Yıldız Kenter’i uğurlamak artık ağır değil kalbimden kopan cümlelere. Arkasında tiyatro ismine ne öğrendiyse aktardığı öğrencileri kaldığı yerden devam edecek. Ve o da, huzuru tattığı Şükran Bey’in yanına gidecek.
Bu ütopya sizce de enfes değil mi?
Ruhun şad olsun özel kadın…
(Nadide Kenter – Ahmet Naci Kenter)
Masal üzere bir aşkın meyvesi
Yıldız, 11 Ekim 1928’de, İstanbul’da, Nadide Hanım ve Ahmet Naci Bey’in kızları olarak dünyaya geldiğinde ailesi, ona, “Ayşe Yıldız Kenter” ismini verdi. Yıldız, masallardan kopmuş bir aşkın içine doğacaktı. Babası Ahmet Naci Beyefendi, Çamlıca’da, bembeyaz saçaklı süper bir köşkte yaşayan varlıklı, aristokrat bir ailenin adeta bir Rönesans Prensi üzere yetiştirilmiş oğluydu. Güzel bir eğitim alması için İskoçya’ya, Glasgow’a gönderilen Ahmet Naci, diplomat olacaktı.
Ve annesi Nadide Hanım, daha doğrusu asıl ismi ile Olga Cynthia! Londra’da bir resepsiyonda tesadüfen Ahmet Naci’nin yanına oturan o hoş İngiliz bayan. Genç adamın dişinin yaptığı apseden arı sokmuş üzere görünen şiş yüzüne bir gülüşte aşık oluvermişti. Ahmet Naci de ondan farklı değildi. Tek gülüşlük canı olan bu tesadüfte Olga, Hyde Park’ta at bindiğini söylemişti. Ahmet Naci, sonraki gün soluğu Hyde Park’ta aldı. Planlanmış bir buluşmadan farksızdı. Olga, sonraki gün âşık olduğu bu gülüşü tekrar göreceğinden kalbi üzere emindi. Tüm gün gözlerini birbirlerinden alamadılar. At bindiler, yemek yediler… Ahmet Naci’nin kalbi Olga’dan kopmak istemiyordu. Meğer tahsilini de bitirmiş, ülkesine dönüp hariciyeci olmalıydı. Bu masal memnun sonla bitmeli diye düşündü. Yıldız Kenter’in yıllar sonra bir röportajında da anlatacağı üzere, imkânı olsa cebine koyacak Türkiye’ye götürecekti. “Yeri ve vakti olmayabilir; ancak benim karım, çocuklarımın annesi olur musun? Benimle evlenip, Türkiye’ye gelir misin?” deyiverdi. Bu sorunun da bir çığlıklık canı vardı. Olga, bir sevinç çığlığının akabinde, “Çok isterim; lakin ne yazık ki imkânsız!” diye yanıtladı kalbini kendisinden başka düşünemediği bu adamı. Sarsıntılar olmuş, ülkeyi sel basmış, tüm beşerler buz kesmiş üzereydi. Ne çok istiyordu halbuki evet demeyi. Bir o kadar da korkuyordu. Ahmet Naci, Jack’i kabul eder miydi hiç!
Olga, gezici tiyatro kumpanyası olan, oyuncu bir ailenin kızıydı. Babası ölmüş, annesi de bir diğer adamla Avustralya’ya gitmişti. Olga için bulduğu tahlil ise, anneannesinin yanına bırakmak oldu. Olga, 16’sındaydı. Anneannesi de onunla genç bir kızla ne yapacağını bilememiş, onu evlendirmeyi uygun görmüştü. Lakin bu defa de harbe giden koca dönmedi. Olga, bu sefer de geride kalan gebe bayan oluvermişti. İşte Jack, bu evlilikten dünyaya gelen oğluydu. Artık imkânsız bir aşkın karşısında dururken Olga, annesinin yaptığını yapmayacaktı. Ahmet Naci’ye anlatıp kararına razı oldu.
Ahmet Naci, Olga’yı sıkı sıkıya sardı. “Hemen artık, sen, ben, oğlumuz Türkiye’ye gidiyoruz.” dedi bir an tereddüt etmeden. Onları Türkiye’de aşk dolu yıllar bekliyordu…
Türkiye’de yeni hayat
Tabii ki masal üzere başlayan hayat, masal üzere devam edecekti. Her şey onların hoş aşklarından ibaret değildi ki… İşgal yıllarıydı. Herkesin birbirine kuşkuyla baktığı, hele kendi milletinden olmayana itimat duyamayacağı yıllar… Orient Express ile Sirkeci’ye indiklerinde Olga çoktan büyülenmişti İstanbul karşısında. Üsküdar’a varmak için vapura bindiklerinde evvel nefesini tuttu. Ne savaşı görüyordu gözü ne de korkuyordu. O artık dünyanın en âşık, en keyifli bayanıydı. Boğaza bakarken gözlerini kırpmaktan bile imtina ediyordu. Faytona binip Çamlıca’ya, köşke vardılar. İstanbul’un yanında şu köşk bile nefes kesmeye yeterdi. Meğer bu köşk, kâbusların da başlangıcı demekti…
Çünkü Ahmet Naci’nin ailesi bir gavur kızı olduğu için Olga’yı istemiyordu. Dedesi Bağdat Kadısı, babası Galip Beyefendi de Ayan Meclisi Azasıydı. Bu durum ailelerinde yakışık almazdı. O denli ki bir gün “Nedim” ismini verdikleri birinci çocukları dünyaya gediğinde Ahmet Naci Bey’in annesi, onu, “Yarısı yavrumun yarısı, yarısı yılan yavrusu” diye sevecekti… Ne olursa olsun, Olga yaşadıklarını kabullendi. Zati her şeyi kabullenerek çıkıp gelmemiş miydi sevdiği adamın peşi sıra. O bir İngiliz ve bir Hristiyan’dı. Evvel Müslüman oldu, kara çarşaf giydi. İsmini da Nadide olarak değiştirmişti. Yalnızca ismi mı, doğum yeri dahi değişmişti. Nüfusta, “Dini Müslüman, ismi Nadide! Doğum yeri Londra olamaz. Yanlış yazılmıştır, olsa olsa Bandırma’dır.” Diyerek düzenlemişlerdi. Londralı Olga, olmuştu artık Bandırmalı Nadide. Tüm zorlukları göğüsleyen, aşkından hiç vazgeçmeyen Nadide…
Fakir; lakin memnun bir ev
Nadide’nin de, Ahmet Naci’nin de sıkıntısı dolmamıştı. Kalpten hissettikleri şu aşk için fazladan ödeyecekleri bedeller vardı daha. Ahmet Naci Beyefendi, Lozan’da, İnönü’nün Özel Kalem Müdürü olmuştu. Nitekim de gelecek vaat eden bir gençti. Aldığı eğitim, azimli oluşu ve çok çalışması ile pek çok şey başaracağa benziyordu. Lakin bu mümkün olmayacaktı. Çıkan bir yeni kanun ile Hariciyecilerin karılarının yabancı olmaması kabul edilmişti. İşte bu kanun, Kenter Ailesi’nin hayatındaki en değerli dönüm noktası oldu. Bu aşk, boşuna masallara benzemiyordu. Her istikametten sınanacaktı muhakkak ki…
İsmet İnönü, mesleğinden vazgeçmemesi için Ahmet Naci’ye, resmen boşanmalarını ve birlikte yaşamaya devam etmelerini önermişti. Lakin Ahmet Naci Beyefendi, gözleri önünden gelip geçen aşkı için karşısında durdukları onca şeyi düşündüğünde bunu kendilerine yakıştıramıyordu. Nadide, aşkı uğruna yerinden, yurdundan, isminden, dininden vazgeçmişti. Bu ona karşı ne büyük hakaret olurdu. “Mesleğimden vazgeçerim; lakin karımdan vazgeçmem!” diyerek verdi istifasını.
Bundan sonrası onlar için alışılmışın dışında güç bir hayat olacaktı. Ahmet Naci Beyefendi, evvel bir müddet gazetelerde tercümanlık yaptı. Akabinde da Ankara’da, Ziraat Bakanlığı’nda çalışmaya başladı. Mesleğinden bu halde uzakta kalmayı da kabullenemiyordu. Fakirlik yeterliden düzgüne kendini göstermeye başlamıştı…
Yıldız, işte bu yoksul günlerin içinde, Çamlıca’daki köşkte geldi dünyaya. Tüm eşyaların bir bir elden çıkarıldığı vakitlerdi. O denli ki Yıldız bebeği saracak bez bulamayınca çarşafları yırtmak durumunda kalmışlardı. Biraz vakit sonra aslında köşk de satıldı. Sonrası daima yoksulluk. Yıldız’ın en bariz çocukluk anısı daha ucuz diye bir konuttan başkasına taşınmalarıydı. Annesi önde sürücünün yanında, artta da soba boruları, tel dolaplar, İstanbul’un o yoksul semti senin, bu yoksul semti benim gezinip durdular.
Fakirlik bir yana, hane nüfusları da gün gün artıyordu. Türk bayanlarını “Aman bunlar da tavşan üzere doğuruyor!” diye eleştirmekten geri durmayan Nadide Hanım, 6 çocuk getirmişti dünyaya. İşte gelişen bu durumlar daima birden Ahmet Naci Bey’in karaciğerine yüklenmeye hazırdı; sonunda bir alkolik oluverecekti…
(Müşfik Kenter ile)
Kenter Ailesi
Kenter Ailesi’nin temelini sonradan Nadide ruhuna sıkışmış İngiliz bir anne ve her daim sarhoş bir baba oluşturuyordu. Dışarıdan nasıl görünürse görünsün, sevgi dolu olduğu en özel gerçekti. Ahmet Naci Beyefendi, içmediği vakitlerde fevkalade bir adamdı. Lakin o, aşkının bedelini çok ağır ödemiş bir adamdı ve devayı şişelerde arıyordu. Ne olursa olsun, bir insan 6 çocuğu varken ve aşkı için savaştığını savunurken elindeki üç beş kuruşu da içkiye harcamamalıydı. Bu farklı bir denklemdi. Nadide Hanım da her şartta, biricik aşkını, kocasını koruyordu. Bu hususta bir anısını yıllar sonra tıpkı röportajında şöyle anlatacaktı Yıldız:
“…Ayıkken parayı kitaplardan birinin içine saklardı, sonra nereye koyduğunu unuturdu. Biz bulurduk, o parayla yemek yemek isterdik, üzerimize atlardı, boğuşurduk, parayı elimizden alır, sobaya atardı, bize kızdığı için. Bir öteki sefer, yeniden onun elinden para kapmak istiyoruz, üzerine çıkıyoruz filan, annem bu sefer, “Sevgilimi, kocamı rahat bırakın! Sizi terbiyesiz çocuklar!” diye bize saldırıyor. Annem, hayatı boyunca Naci’sini korudu, bizden bile…”
Onların aşkı kendine hastı. Her aşk üzere aslında; yalnızca garip karşılanan yanları boldu. Ahmet Naci Beyefendi alkolikti ve Nadide Hanım bir gün olsun şikâyet etmedi. Her halini olduğu üzere kabul ederek seviyordu onu. Kocası, çok sevdiği mesleğini onun için bir kenara itmişti. Artık o, nasıl bu halinden şikayet etsindi ki? Ahmet Naci Beyefendi, karısını kendince onore etmişti ve Nadide Hanım da an gelip buna okkalı bir karşılık verecekti. Sivri burunlu şık pabuçları ile İngiliz Sefaretinden birtakım adamlar çaldı bir gün kapılarını. İngiliz Hükümeti çocukların eğitimini üstleneceğini söylüyor ve çok daha fazlasını vaat ediyordu. Nadide Hanım, onları kapıdan içeri almaya bile gerek duymadı. “Ben gitmek istemiyorum. Benim çocuklarım Türk. Babaları da Türk. Onlar burada, babalarının yanında büyüyecekler…” Bu anın, Yıldız’ın kalbinde aşktan öbür bir karşılığı yoktu…
Bu hayat formu onların doğalıydı. Yıldız, bir gün olsun gocunmamıştı babasının alkolik oluşundan. Onun da, kardeşlerinin de canının içi, babasıydı; ötesi yoktu. Hem Ahmet Naci Beyefendi, içmediği vakitlerde araştıran, sorgulayan, bilgili, yardımsever, enfes bir babaydı. Üstelik o sıra dışı bir alkolik olarak da tanımlanabilirdi. Kimi vakit altı ay içmediği olurdu. Sonra da birden başlardı ki, yeni bir zamanın açılışı üzere. Yıldız da çocuk kalbinde babasının, ailesinin normalini bu olarak kabullenmişti. Kalbindeki sevgide bir eksik yoktu zira. Yarım bırakılmıyordu. Öte yandan da evet, Ahmet Naci Beyefendi içmediği vakitlerde harikaydı. Onun dışında yaşananlar bir sinemanın sahnesi gibiydi…
Bir kez her vakit dağınık bir konutları vardı. Nadide Hanım konutun nizamı ile ilgilenmeyi pek sevmezdi. Daha da ilginci onca yoksulluğa karşın her daim meskende bir yardımcı bulunurdu. Para alır mıydı bu yardımcı ya da nasıl ödenirdi, ne Yıldız bildi ne öbür çocuklar. Lakin onlarla birlikte yaşardı. Güzel konutları de yolgeçen hanı üzereydi ya… Sevgi, bu ailenin kalbinden taşıp sokaklara dökülmüştü adeta. Yıldız’ın anlatımı ile “Hastaneden çıkartılmış, 2 çocuklu bayan, sokakta dilenen bir nine, zerzavatçı, Mösyö Dörö diye bir kaçak Fransız, Cok diye İskoç, bir de üstüne sokak kedileri, köpekleri…” Onlar hakikaten de her an karşılaşılan bir aile modeli değildi. Hal bu türlü olunca, insanların onlara bakışı da diğerdi. Yıldız, bir öbür anısını ise şöyle anlatıyordu:
“Bir gün hiç unutmuyorum, yeniden arbede ettiler, babam hepimizi meskenden kovdu. Sarhoştu. Annem de topladı bizi, babamın arkadaşlarından birinin meskenine gittik. E orada kalacak halimiz yok ya, akşam geri döndük olağan. O da ne! Bütün komşular pencerede, ne oluyor diye bir baktık, babam var olan üç beş modül eşyamızı toplamış, kapının önüne yığmış. Komşular soruyor, ne oluyor diye. “Evde badana var da!” diyoruz, babamızı müdafaaya çalışıyoruz. Bu ortada “Baba, aç kapıyı!” diyoruz, açmıyor. Bulaşık kapları, domatesler ve tuzluklarla birlikte biz de bekliyoruz, kapının önünde…”
Eğitim hayatı
Her bahiste olduğu üzere, eğitim konusunda da bu aile şahsına münhasırdı. Konutta hakim olan lisan Türkçe olsa da, ortaya İngilizce sözcükler de tüm doğallığıyla giriyordu. Bilhassa Nadide Hanım’ın İngilizceden, Türkçeye kendine has çevirdiği sözcükleri vardı. Zeytin yerine zeytins, pantolon diyecekken pantolonlar, gözlük için de gözlükler sıkıntısı. Ve tüm bunlara karşın aksanı enfesti. Yeniden de ortada şahısları karıştırırdı. “Sen çok terbiyesiz bir çocuksunuz!” diye duyabilirdiniz. Bu cümle de, ses tonu da her şey üzere bu ailenin rutinine dahildi…
Yıldız, içine kapanık, sessiz bir çocuktu. Konservatuara girene kadar da devam edecekti bu hali. Lakin pek başarılı bir öğrencilik hayatı geçirmedi. Örneğin ortaokuldayken her periyot bütünleme imtihanlarına kalırdı. Hayatında parlamaya konservatuardan sonra başlayacaktı…
Çok istenilen şeylere kolay ulaşılmama durumu anne babasından, çocuklarına da sirayet etmişti. Annesi kızlarının konservatuara gitmesini istemiyordu. Orada okuyan kızlara orospu dendiğini duymuştu. Kimse onun kızlarına bu türlü dememeliydi. Kimi hususlardaki tavrına kendi yaşadıkları bile mani olamıyordu. Ya da öbür bir bakış açısıyla bu tavra sebep esasen yaşadıklarının toplamıydı. Yıldız’ın ablası Güner’in de sesi çok hoştu; lakin annesi onu konservatuara göndermemişti. Yıldız, gönlüne düşen bu ateşi daha da harlamanın yolunu babasında bulacaktı. Ahmet Naci Beyefendi, Yıldız’ı, annesinden zımnî kaydettirdi konservatuara.
Yıldız, birinci kere bir öğrenci olarak ışıldamanın keyfini sürüyordu. Ankara Devlet Konservatuarı Yüksek Bölümü’nü sınıf atlayarak bitirmişti. Bundan sonra yolu daima aydınlıktı. Üstüne Rockfeller Bursu da kazanmış, American Theatre Wing, Neighbourhood Play House ve Actor’s Studio’da oyunculuk ve oyunculuk öğretiminde yeni teknikler üzerine çalışmalar yapma fırsatı bulmuştu. Muvaffakiyet ile bitirdiği okuluna hoca olarak atanmıştı. Ankara Devlet Tiyatrosu’nda 11 yıl çalıştı.
(Kardeşi Müşfik Kenter ve annesi Nadide Kenter ile)
Annesi ile alakası
Nadide Hanım, yaşadığı aşka ödediği bedellerin yükünden olsa gerek, pek tutucu bir bayan olmuştu yıllar geçtikçe. Bir yandan da sıra dışı bir aile olmalarının üzerine bıraktıkları, vakit zaman onu çocukları ortasında ayrıma da itiyordu. En az anlaşabildiği çocuğu Yıldız idi. En çok Güner’i, sonra da en küçükleri Müşfik’i severdi. Güner’in durumu özeldi, doğumu hayli sıkıntı geçmişti. Nadide Hanım’ı, 29 Ekim’de, Cumhuriyet’in birinci yılında Ankara’da apar topar hastaneye yetiştirdiler. Bu bir vefat kalım anı idi. Hekimler, “Anneyi mi kurtaralım, çocuğu mu?” diye sorduklarında, Ahmet Naci Beyefendi, gözünün parıltısı, biricik aşkı, karıcığını kurtarmalarını istemişti. Kurallar da göz önünde bulundurulduğunda, sonuç bir mucizeydi. Nadide Hanım’ın karnını bir neşterle yardılar ve isimsiz bebeği oradan çıkarıp bir faraşın üzerine bıraktılar. Öleceğine o kadar emindiler ki! Nadide Hanım, bebeğinin yaşaması için daima dua ediyordu. Ve Güner, kendisinden umut kesilip bırakıldığı faraştan tutunmuştu yaşama. Görecek günleri, yaşayacak bir ömrü vardı. Fakat raşitik idi.
Tanrı’nın, kızını ona bağışladığını düşünen Nadide Hanım, bir ömür pek düşkün olacaktı Güner’e. Ve ona olan düşkünlüğünün Yıldız’a yer yer acı yansımaları da. Bir anısını şöyle paylaşacaktı Yıldız yıllar sonra:
“ Güner’i bir gün yatağa yatırdılar, çikolatalar, şekerler, çekirdekler filan. Güner de bu türlü yatıyor. Sonradan öğrendim ki, Güner regl olmuş, annem ona bir kutlama yapıyor. Ben de o günü bekliyorum, ben de yatağa yatacağım, çikolatalar, şekerler. O gün geldi, ben tuvaletten bağırıyorum, “Anneeeee geeeeeel” Kapı da kilitli. “Geldim aç kapıyı” dedi. Heyecan içinde açtım, beni de kutlayacak diye. Bir tokat. “Bir daha kapını kilitleme!” diye. Artık bakınca geriye, heyecanla takdir edilmeyi beklediğim anlarda tokat yediğimi hatırlıyorum.”
Yıldız, ailesini ne kadar çok sevse de, bir yanı kırık bir çocuktu. Yediği bu tokatlar, kalbine çöreklenip yerleşiyordu. Bir yanı ailesine kıyamazken, bir yanı yürek sızısı oluyordu…
Nadide Hanım, en az Yıldız ile anlaşsa da, ölünceye dek onunla yaşadı. Bazen Yıldız sorardı ona hudut etmek, tatlı tatlı uğraşmak, tahminen bazen sitem etmek için:
“Senin bir sürü çocuğun daha var. Niçin onların yanına gitmiyorsun?”
Nadide Hanım’ın kararlığından vazgeçmeden, sevgisini hisse eden karşılığı sarıveriyordu Yıldız’ın çocuk ruhunu:
“Onları seviyorum lakin sana güveniyorum.”
Hayattaki iki büyük pişmanlığı
Yıldız, Rockfeller bursunu kazanmıştı; Amerika’ya gidecekti. Gitmeden evvelki akşam birkaç arkadaşını yemeğe çağırmak istiyordu. Birkaç sene burada olmayacaktı. Tek sorun, babasının içecek olmasıydı. O gece, ondan içmemesini rica etti; ancak Ahmet Naci Beyefendi pek sonlanmıştı. Bir rica arbedeye dönüştü ve sonra babası, Yıldız’ın yüreğine kıymık olup batacak o kelamları döküverdi dudaklarından:
“Cehennemin tabanına kadar yolun var. Git, gelmez ol. Gelecek olursan da beni bulma inşallah!”
Ahmet Naci Bey’in bazen lisanının kemiği olmuyordu bu türlü. Aslında Yıldız da alışkındı onun bu haline; ancak bu kere uzaklara gidecek ve bir mühlet dönmeyecekti. İçi çok acımıştı. Neyse ki babacığı, hoş kızının kalbini bu türlü kırık bırakmadı. Ona bir mektup yazmış, almıştı gönlünü:
“Aklım orada diyorsun, yüreğim buruk. Af diliyorsun sonra da. Anam hızlı kızım, sen de biliyorsun ki, af dilemesi gereken benim. Diliyorum da gerçekten. Ancak ne olmuş yani, bağırdık, çağırdık, attık içimizdeki pisliği, arındık. Bitti. Hayyam’dan bir dörtlükle kapatıyorum yavrum bu bahsi:
Neylesem bu benim iç kavgalarımla
Pişmanlığım, kendi düşmanlığımla
Sen bağışlasan da, ben yerim kendimi
Neylesem bu yüz karam, bu utancımla…”
Bu mektubu aldığında Yıldız’ın yüreği ferahlamıştı doğrusu. Fakat yüreğine daha büyük bir köz düştü. Babacığı Ahmet Naci Beyefendi, 61 yaşında hayata gözlerini yummuştu ve Yıldız, yanında olamadığı için kalbinin hissesine düşen o harikulade pişmanlığı yaşıyordu…
Hayat, bir misal pişmanlığı da annesiyle yaşatacaktı ona. Nadide Hanım zatürre olmuş, güzelleşmişti ki bir kez daha düştü yataklara. Hastaneye kaldırdılar. O gün de Yıldız’ın oyunu vardı. Oyun sonrası annesinin yanındaydı. Sonraki gün de iki oyunu daha vardı. Bir yanı hastanede kalmak istiyordu; ancak annesinin de âlâ olduğunu söylüyorlardı. Arkadaşları da Yıldız’ın yarın çok yorulacağını düşünerek, “Gidelim!” diyorlardı. Hem sonuçta annesi de düzgündü işte. Sabah 4’te aldığı telefonla, babasının vefat haberinin yanına bir pişmanlık daha çöreklendi:
“Annenizi kaybettik…”
Bu cümle büyüdükçe büyüdü, kulaklarında yankılandı. “Aslan üzere ölmektense, köpek üzere yaşamayı tercih ederim.” diyerek yaşama bağlılığını söz eden Nadide Hanım hayata gözlerini kapamıştı ve Yıldız, sabahın kör saatinde, ailesine dair bir tren seferi daha kaçırmış olmanın sızısını kalbinde hissediyordu…
(Kenter Tiyatrosu’nun açılışından bir kare)
Kenter Kardeşlerin tiyatro dolu yaşamı
Yıldız, Amerika’dan dönmüştü. Ankara Devlet Konservatuarı’nda Hocalık edeceği günler de başladı. Burada 1959’a kadar çalışacaktı. 1950’lerin başında, Mahmut Ağabeyinin “Senin adam olacağın yok, bari artist ol!” yönlendirmesiyle Müşfik de ablası Yıldız’ın müsaadeden giderek Ankara Devlet Konservatuarı, Tiyatro Bölümü’ne girmişti. 1955’te mezun oldu. Yıldız Kenter ve Müşfik Kenter, yılları içinde ülkenin en özel isimlerinden olacaktı…
Yılları birbirlerine dayanak olarak kovaladılar. Tiyatro, günden güne damarlarında dolaşan kandan farksızdı. Muhsin Ertuğrul, Ankara Devlet Tiyatrosu’ndan uzaklaştırıldığı için Kenter Kardeşler de istifa ederek İstanbul’a gelmişti. Burada Muhsin Ertuğrul ile birlikte Muammer Karaca Tiyatrosu’nda oyunlar sahnelemeye başladılar. “Salıncakta İki Kişi” oyunları çok başarılı olmuştu. Akabinde “Çöl Faresi” ve “Öfke” geldi. Şükran Güngör ve Kamran Şanlı ile yolları da bu periyotta kesişti. Artık akıllarında kendi tiyatrolarını açmak vardı. Nasılsa bundan bu türlü hayatlarında öteki bir ihtimal yoktu. Muhsin Ertuğrul ve Muammer Karaca’nın dayanağı ile “Site Tiyatrosu” ismini verdikleri tiyatrolarını kurdular. Sadri Alışık ve Çolpan İlhan da onlarlaydı. 1962’de “Kent Oyuncuları” ismini aldılar. Karaca ve Dormen Tiyatroları’nda oyunlarını sahneliyorlardı. Vakitle takımlarına Kemal Sunal, Erdal Özyağcılar, Tuncel Kurtiz, Nisa Serezli, Ali Poyraoğlu üzere bedelli isimler de katıldı…
Zamanla çok sevilen işlerle kendilerinden daha çok kelam ettireceklerdi. 1968’de, Kenterler ve Şükran Güngör, Harbiye’de, yıllarca kaç oyunla dolduracakları tiyatro binasını yaptılar. Bugüne dek emeklerinin karşılığı kazandıkları tüm parayı burası için harcamışlardı. Her şey kalplerinde güneş üzere parlamaktan vazgeçmeyen tiyatro içindi. Başardılar, başarıyorlar, başaracaklardı…
(Nihat Akçan ile birinci evliliği)
Aşk sonradan geldi
Yıldız, tiyatro sanatkarı Nihat Akçan ile 1951’de birinci evliliğini yapmıştı. Bir sene sonra da “Leyla” adını verdikleri kızları geldi dünyaya. Lakin bu evlilik yalnızca 7 yıl sürdü…
(Şükran Güngör ile)
Şükran Güngör ile yeniden tiyatro vesilesi ile tanıştıklarında Yıldız 28, Şükran 30 yaşındaydı. Birinci görüşte çarpan aşklardan değildi onlarınki. Tıpkı sahneyi paylaşmanın, arkadaşlık edebilmenin lezzetini tatmışlardı. Yıldız, yıllar sonra şöyle anlatacaktı bu aşkın huzurunu: “Düzensiz, kaypak bir hayattan sonra itimadı, huzuru, müsamahayı, anlayışı, saygıyı arayan iki insandık. Bizi bunlar yakınlaştırdı. Aşk, sonradan geldi.”
Aşk huzurluydu; lakin anneler evlenmelerine karşıydı. Yıldız’ın annesi birinci evliliği ayrılıkla sonlandığından “Bir kez denedin, olmadı.” diyor, Şükran ile de evliliğinin yürümeyeceğini söylüyordu. Şükran’ın annesi de Yıldız’ın dul ve çocuklu oluşunu kabul etmiyordu. Doğal gönül ferman dinlemedi. 1964’te, “Pembe Kadın”da oynuyorlardı. Bir günün çıkışında, Teşvikiye’deki bir dostlarının meskeninde gizlice evlendiler. Sonra da ailelerinin yanlarına döndüler. Bir mesken kuracak paraları yoktu. Bir müddet zımnî kaldı evlilikleri; lakin nihayet açıklayıp kendi konutlarında yaşamaya da başladılar. Nadide Hanım, sütten yanan ağzından sonra yoğurdu üflüyordu; lakin kuruntusunda haksız çıkacaktı. Bu aşktan doğan evlilik, 2002’de Şükran Beyefendi pankreas kanserine yenik düşene dek, tam 38 sene huzurunu hiç yitirmeden devam etti…
(İlk sineması Vatan İçin’de, Cahit Irgat ile)
Sıra dışı stili ile dünya sahnesinden bir Yıldız geçti
Yıldız, sahneye birinci defa profesyonel olarak 12 Aralık 1948’de, Ankara Devlet Tiyatrosu’nda, Shakespeare’in “Onikinci Gece” oyunu ile çıkmıştı. İşte o gün Muhsin Ertuğrul, “Yıldız, iki gözüm, kızım” diye seslenerek şunları söylemişti Yıldız’a:
“Bugün senin meslek hayatına birinci adımını attığın mübarek bir gündür. Mübarek diyorum, zira Shakespeare üzere bir dâhinin ‘Onikinci Gece’ kadar hoş bir yapıtında baş bayan rolü oynayarak sahneye atılmak, şimdiye kadar çok az bahtiyara nasip olmuştur. Lakin sakın bu başlangıç seni gurura sürüklemesin; tersine daha çok çalışmaya ve daimi bir tevazua bağlasın…”
Yıldız, Hocasından duyduğu bu övgü ve öğüt dolu sözlerle şekillendirecekti hayatını. Kulağına küpe edecekti bu özel sözleri… Yıllarca mesleğini aşkla yaptı. Yalnızca Türkiye’de değil, dünya sahnelerinde de oyunlarda seyircisi ile buluştu. Amerika, Kanada, İngiltere, Hollanda, Danimarka, Sovyetler Birliği, Yugoslavya ve Kıbrıs’ta oyunlarını Türkçe oynadı…
Ömrünü öğrenmeye ve öğretmeye adamıştı. Bu muvaffakiyet rastlantısal değildi. Amerika ve İngiltere’de yıllarca “Değişen Eğitim Metotları” ve “Oyunculuk Metotları” üzerine çalışmalar yapan Yıldız Kenter, İstanbul ve Ankara Üniversitesi’ne bağlı konservatuarlarda Hocalık yaptığı devirde de daima sıra dışı istikameti ile bilindi. Her vakit titiz ve disiplinliydi. Özel yetenek imtihanlarında beklediği roller bir kent efsanesi olup öğrenciler ortasında lisandan lisana anlatılırdı. “Salatalık ol! Yoğurt ol!” üzere roller verebiliyordu. Bunun yanında bir de uzun etekli kızların eteklerini kaldırmasını istediği için eleştiriliyordu. Fakat kelam konusu oyunculuk olduğunda katiyetle netti. Bu bahiste açıklamasını, “Düzgün bacakları görünce ‘tamam’ dedim. Zira bir oyuncu oynarken vücudunu de ortaya koyar.” biçiminde yapıyordu…
Yıldız Kenter’e nazaran bir oyuncu, ruhu ve vücudu ile bir bütün halinde sahnede bulunmalıydı. 1995’te, Refik Erduran’ın “Ramiz ile Jülide” oyunu için verdiği afiş pozlarında pek mertti. Birinci reaksiyon olarak tekrar oklar üzerinde belirmişti. Sonra fotoğraftaki bayan bedeninin bir modele ilişkin olduğu sav edildi. Halbuki Yıldız Kenter, her vakit bir bütün olarak sahnedeydi. Şaşırtmaktan hiç vazgeçmedi. Gücü ile büyülüyordu. 2009’da, Eugene Stickland’ın, “Kraliçe Lear” oyununda herkesi hayrete düşürdü. Sahnede amuda kalkmıştı ve 81 yaşındaydı…
İşleri ve mükafatları
Yıldız, birinci kere 1951’de, “Vatan İçin” isimli sinema sineması ile beyaz perdeye adım attı. Hayatı boyunca 18 sinemada rol alan Yıldız, en son 2007’de, “Beyaz Melek” filmi için kamera karşısındaydı ve enfes görünüyordu.
Sadece sinema değil, televizyon işlerinde de yer aldı. Dizi mesleği 1989-1991 yılları ortasında ekranda olan “Uğurlugiller” ile başladı. 2002’de “Aşk ve Gurur”, 2005’te de “Saklambaç”taydı. Ömrünü adadığı tiyatronun yanında, bu işlerle de göz önündeydi.
Elbette gözbebeği daima tiyatro oldu. Bu mesleğe adım attığı birinci günlerden itibaren Necati Cumalı, Adalet Ağaoğlu, Muzaffer İzgü, Güngör Dilmen üzere değerli sanatkarlarımızın oyunlarını ve yanı sıra Shakespeare, Brecht, Arthur Miller, Çehov, Tennessee Williams üzere yabancı müelliflerin da oyunlarını sahneledi.
Ve bu pahalı işleri pek çok mükafata layık görüldü. Yıldız, 1962’de, tiyatroda verdiği hizmetlerden dolayı “Yılın Kadını” ilan edildi. 1964’te “Ağaçlar Ayakta Ölür”, 1966’da “Pembe Kadın” ve 1974’te “Kızım Ayşe” sinemaları, ”Altın Portakal” getirdi. 1981’de, “Devlet Sanatçısı” unvanını aldı. 1984’te, Roma’da, İtalyan Kültür Birliği tarafından “Adalaide Ristori” mükafatına layık görüldü. 1989’da, Korsika – Bastia Sinema Festivali’nde, “Hanım” sinemasındaki oyunculuğu ile “En Güzel Bayan Oyuncu” mükafatını aldı. 1991’de, yeniden tiyatro sanatına verdiği hizmetlerden dolayı Memleketler arası Lions Kulübü tarafından “The Melvin Jones” ile ödüllendirildi. Sanat dolu hayatı boyunca 2 sefer “Ulvi Uraz En Yeterli Bayan Oyuncu”, 3 kere de “Avni Dilligil En Yeterli Bayan Oyuncu” ödüllerine layık görüldü…
1994’te, “Konken Partisi” oyunundaki “Fonsla” rolü “Olağanüstü Yorum” mükafatı ile ödüllendirildi. Ayrıyeten Finlandiya Dünya Bayan Kuruluşu, Yıldız Kenter’i, “Yüzyılın En Başarılı 100 Bayanından Biri” olarak onurlandırdı. 1995’te, Kültür Bakanlığı tarafından tiyatroya katkılarından ötürü “Onur Ödülü”ne ve tekrar tıpkı yıl, tıpkı sebepten “Mevlana Kardeşlik ve Barış Ödülü”ne layık görüldü. 1996’da, afişi ile ses getiren “Ramiz ve Jülide”deki rolü için Magazin Gazetecileri Derneği, “En Düzgün Bayan Oyuncu” ödülünü verdi. Milletlerarası İstanbul Festivali’nin ömür uzunluğu tiyatro sanatına katkısından ötürü verdiği “Onur Ödülü”nü, 19 Mayıs 1997’de, aktris Dame Diana Rigg takdim etti.
1998’de, Ankara Sanat Kurumu, Yıldız Kenter’i “Yılın Bayan Sanatçısı” mükafatına layık görürken, 1998 Muhsin Ertuğrul Hayat Uzunluğu Tiyatro Sanatına Katkılarından Ötürü Onur Ödülü de verildi. Tekrar birebir yıl Cumhurbaşkanlığı Büyük Kültür ve Sanat Ödülü de Yıldız Kenter’indi. 1999’da, “Martı” oyununda “Madam Arcadia” rolü ile Afife Jale Tiyatro Ödülleri’nde, “En Âlâ Bayan Oyuncu” mükafatını aldı.
(Süleyman Demirel ile)
Süleyman Demirel’e aşk mektubu
Yıldız Kenterler, tiyatrolarını kurarken siyasetçi Kazım Taşkent, onlara faizi ile geri ödemek üzere 350 bin lira borç vermişti. Taksitle ödüyorlardı ki, Kazım Beyefendi vefat etti. Onun bu ani vefatı işleri karıştırmıştı. Yıldız, icra yoluyla tiyatrolarının satışa çıkarıldığını gazete ilanında görmüştü. O denli afallamıştı ki, aklına gelen birinci şeyi yaptı. Periyodun Başbakanı Süleyman Demirel’di. Çabucak telefon ederek bir randevu aldı ve durumunu anlattı. Demirel, “Üzülmeyin Yıldız Hanım, hallederiz!” demişti. Nitekim de sorun çözülmüştü. Kenter Tiyatrosu kurtulmuştu. Ortadan yıllar geçti, Yıldız bu düzgünlüğü hiç unutmadı. Sonra bir gün, Demirel verdiği bir röportajda şöyle diyordu:
“Hiç aşk mektubu almadım.”
İçi burkulmuştu Yıldız’ın. Atan kalbi buna razı olmadı, çabucak oturdu ve bir mektup yazdı. “Bu bir aşk mektubudur!” diye başlamıştı satırlarına.
“Siz hiç aşk mektubu almadınız; lakin büyük bir aşkla bağlı olduğum tiyatromun icra yoluyla satışını engellediniz, bana geri verdiniz. Hasebiyle bu sonsuz tiyatro aşkımın içinde o günden beri siz de oldunuz hep…” diye de itinayla eklemişti.
Ruhundan kopan her bir sözcük, Demirel’in de, eşi Nazmiye Hanım’ın da yüreğine işledi. Demirel, “Yaşasın, yazdın!” demişti. Birkaç gün sonra da Nazmiye Hanım , “Size çok teşekkür ederim” demek için aramıştı. Kalpten gelen bu tesiri kocaman küçük adımın, artık sözlerle bir tanımı yoktu…
Yıldız Kenter öldü
Yıldız, 10 Kasım’da, uzun vakittir mücade elettiği akciğer rahatsızlığından sebep hastaneye kaldırılmıştı. Sevgi dolu kalbine inat, vücudu yaşama yenik düşüyordu. Yaşa bağlı teneffüs yetmezliği sebebi ile 17 Kasım 2019’da hayata gözlerini kapadı. 91 yaşındaydı. Cansız vücudu Kenter Tiyatrosu’nda yapılan merasimin akabinde, Levent Camii’nde kılınan cenaze namazı ile Aşiyan Mezarlığı’na defnedildi…
Bugün aslında onun değil, çok sevdiği, huzuru tattığı kocasının da mevt günüydü. Zira şöyle demişti bir seferinde bir röportajında: “Ancak ben öldüğüm vakit Şükran da ölecek. Ben ölmeden o ölemez.” Artık birlikte ses çıkaran maharetli ellerinin buluşması aslında bu son rolü. Dünyada olmanın vaktini tamamlayıp ilişkin olduğu yere varmanın huzuru belki…
Gönülden bir aşkla sahnede parlayan, konutunda, hayatında kalpten bir aşkla huzuru tadan, yüreğine ektiği uygunluk tohumlarını bir ömür öğrenmeye açık ruhu ile yeşerten bir Yıldız Kenter geçti bu dünyadan…
İyi ki…
Damla Karakuş
Not: Biyografisini okumak istediğiniz şahısları lütfen bizimle paylaşın.
Instagram:
