Suna Pekuysal kimdir
Babasının kendisine çizdiği baht ve annesinin gönlünü kaptırdığı tiyatrodan boynuna taktığı madalyon ile tutkulu bir ömür müddet, sinema ve tiyatronun huysuz ve tatlı bayanı, Suna Pekuysal’ın hayat hik
O tutkulu bir oyuncu, vazgeçmeyen bir bayan ve pes etmeyen bir anne. Kalbine inanç olarak işlediği ne varsa daima peşinden koşmuş. Kah babasının vazgeçtiği yerden sarılmış hayata, kah annesinin içinde kalanların peşinden sürüklenmiş. Ancak sonunda kendi doğrularıyla hepimizin sevgilisi Suna Pekuysal olmuş…
Bir röportajında sormuşlar, “Geri dönme bahtınız olsa neyi değiştirmek istersiniz?” diye. “Çocukluğumu yaşardım” demiş. Tahminen de oğlunun çocukluğunu yaşadığına şahit olmak, buna vesile olmak için vazgeçmedi ondan; sıhhatinden geçme kıymetine.
Bunca güçlü ve kararlı olmak her insanın yapabileceği bir şey değil. O, bunu başarıp boynundaki madalyonu gururla taşımıştır eminim. Annemiz, babamız bize daima hoş yollardan öğretmezler hayatı. Şükürler olsun ki, Suna öğrendiklerini uygulamanın yolunu bulmuş. Ya da en azından benim hissettiğim bu.
Sen düzgün ki var oldun kadın!
İyi ki doğdun!
Çocukluğu
Suna, 24 Ekim 1933’te İstanbul’da Hadiye Hanım ve İlhami Bey’in biricik kızları olarak dünyaya geldiğinde babacığı, ona, “Adile Suna” ismini vermişti. Şu dünyaya sıradan bir “Merhaba” olmadı onunki. Bahtı, babasının yazgısından şekillendi. Tahminen de kararlarından demek daha gerçek olurdu…
İlhami Beyefendi, Harbiye’de okuyordu ve burada attan düşerek kalçasını kırmıştı. Periyodun tıp şartları ve tahminen biraz da ihmal sebebiyle İlhami Bey’in kırığı yanlış kaynamıştı. 20’sinde gencecik bir delikanlıydı. Hayatını koltuk değnekleriyle geçiremeyeceğine karar verdi ve kendini evvel yatağa sonra da hayata kapattı. Şu hayatta yaşayacağı çok az vakti olduğuna inanıyordu; 7 yılı kaldığından habersizdi. 27’sinde hayata veda etmeden bir buçuk yıl evvel komşu kızları Hadiye ile hiç çıkmadığı o yatağında evlendi. Adile Suna’sı doğduktan 7 ay sonra da dünyadan göçtü gitti. Adile, annesinin; Suna ise, çok sevdiği bir tangonun ismiydi. Hoş kızına doğar doğmaz bu iki ismi uygun görmüştü.
İlhami Beyefendi öldüğünde Soyadı Kanunu şimdi çıkmamıştı. Suna’ya da annesinin soyadı Pekuysal’ı kullanmak düştü. Sanatla dolup taşacak gönlüne büyük bir aşk ve babasız kalbine de bir baba edineceği çocuk yaşlarını yaşıyordu Suna…
Çocuk yaşlarda tiyatro
Suna, aslında Cağaloğlu Halkevinde büyümüştü. Sahneye sevdalı anneciği, burada, profesyonel tiyatronun olmadığı şu yıllarda, amatör tiyatroculuk yapıyordu. Suna’nın okul dışında kalan tüm vakitleri annesiyle birlikte burada geçiyordu. Halkevi oyunlarının dekorunu hazırlayan Reşat Bulaner de, Suna’nın bir yanı asi, ancak vilayetle de hoş o kalbine ikinci baba oluvermişti.
Babası dekoru yapıyor, annesi o dekorda oynayan oyunculardan biri oluyordu. Tıpkı yıllar sonra kalbini kaptıracağı adamla yaşayacakları gibi…
Bu ortada Suna, İstanbul Belediye Konservatuvarı Şan ve Bale Bölümü’nde tahsil görüyordu. Armut anacığının tabanına düşecekti şüphesiz. 1949’da İstanbul Kent Tiyatrosu’nun çocuk kısmında, Kadri Ögelman’ın “Artist Aranıyor” isimli oyununda birinci kere sahneye çıkacaktı 14’ünde. 3 sene sonra onu, Dram Bölümü’ne alacaklar ve Suna, bir daha hiç inmeyecekti sahneden…
Darülbedayi zamanları
Darülbedayi kurulmuş; lakin annesi Hadiye Hanım, ikinci evliliğinden dünyaya gelen iki kızının varlığı sebebiyle oraya geçememişti. Elbette bu tiyatrodan vazgeçtiği manasına gelmiyordu. En azından izleyici olarak da olsa daima devam edecek; ki birçoklarında Suna’yı izleyecekti. Ona daima şöyle diyordu: “Beni sen tamamladın yavrum, sende gerçekleştirdim yapamadıklarımı”…
Suna, tahminen babasının kendine çizdiği bahttan şekillenen yolda yürüyordu; ancak annesinin de hayalleri vardı. Bu muntazam bir ahengin madalyonu üzere gökyüzünden iniyor, ortalarındaki bağı kuvvetli tutuyordu güya.
Annesi gidemese de, bir gün Darülbedayi yolları Suna’ya göründü. Darülbedayi Çocuk Tiyatrosu kurucularından Ferih Hâkim, Halkevine geldiğinde annesinin provasının bitmesini bekleyen küçük Suna’yı aldı ve götürdü. Şimdi 13 yaşındaydı; lakin Suna, “Efe Ali” isimli oyunda masal anlatan İnci Abla rolüyle Darülbedayiye birinci adımını atmıştı. Sonra Sihirli Pabuçlar geldi; Pollyanna’lar, Külkedileri, Kırmızı Kediler derken, sahneden pırıl pırıldı…
Çocuk oyunlarında oynuyordu, evet. Lakin bu oyunlara çocukları mazeret ederek büyükler de geliyordu. Artık Ankara’da konservatuvar okuma yolu görünmüştü. Çok yetenekliydi Suna. Fakat müracaat tarihini kaçırınca bu eğitimi almak kısmet olmadı. Vakit süratli akıyordu. Bir sonraki müracaat tarihini beklemektense halihazırda Dram Tiyatrosu’ndan gelen küçük rolleri kıymetlendirdi. “Gelin” isimli oyundaki bulaşıkçı kız rolü, Suna’nın birinci değerli rolü oldu. Kalbi canına sığmıyordu. Meğer ikinci perdenin sonunda söylediği bir tek cümle vardı: “Af edersiniz efendim, geçiyordum da…”
Küçücük rollerle sahnede devleşmeyi öğrendiği Hocaları bakımından çok şanslıydı Suna. Vasfi İstek, Reşit Gürzap, Şevkite Mav, Mahmut Moralı… Kimler yoktu ki!
Sonradan Ahududu oyununda konuk olarak tekrar çıkacaktı Kent Tiyatrosu’na. Yıllar sonra Savaş Ay’a verdiği röportajında da şöyle diyecekti: “Darülbedayiden beri aşkımızın merkezi orasıdır”.
Ölü Yıkayıcı Suna
Suna’nın gönlü tiyatroyla dolup taşıyordu, evet; lakin o vakitler o en uygun rolleri kapmak da o denli kolay değildi. Sahneye had bilinerek çıkılırdı ve evvel uygunca pişmeyi beklemek gerekirdi. O denli kolay yutulmazdı ya o lokma. Haliyle bu durumu kaldıramazdı genç vücutlar; ne çok ağlarlardı bize rol verilmiyor diye…
Suna’da muziplik de vardı biraz. Bu hali bu mevzu ile birleşti ve şöyle bir anı bıraktı ona. Tepebaşı Dram Tiyatros’nda Cahide Sonku, Bedia Muvahhit, Şükriye Atay ve Şaziye Moral bir sohbetin ortasındaydı ki, Suna yanlarına geldi ve “Yahu ne vakit öleceksiniz de bir rol oynayabileceğiz?” deyiverdi. “O ne biçim laf!” diye çıkışsalar da pek eğlenmişlerdi doğrusu…
Elbette vakti geldiğinde bu özel isimlerle birebir sahneyi paylaştı. Fakat bu anları çok da kovaladı. Yeni Sahne’de “Çöpçatan” adlı oyun sergileniyordu. Bir gün Şükriye Atay, Suna’nın bahtını döndürecek o cümleyi kurdu: “Yerime birini bulun, sesim çok makus, galiba oynayamayacağım”. Suna’nın ise bundan haberi yoktu, o kulis kolaçan etme rutinini gerçekleştiriyordu. O sırada Atay’ın gözüne ilişti Suna. Birden “Ölü yıkayıcı geldi!” diye bağırıverdi…
Bu anı çok sonra şöyle lisana getirecekti Suna: “Onun için geldiğimi zanneti herhalde, o anda sesi açıldı”.
Ve diğer lakaplar
Henüz dişinin kovuğunu dolduracak bir rol kapamamıştı Suna. Bunun için de daima kulislerde geziniyordu. Evet, yasaktı; lakin onun umurunda mıydı hiç? Bir gün tekrar dalmış kulisten provayı izliyordu ki, Muhsin Ertuğrul’un eli kavrayıverdi kulağını. O gün, onu oracıkta “Kulis Faresi” ilan ediverdi…
Yine de uslanmak bilmiyordu işte. Bir öteki oyunda da fark edilmemek için perdeye sarınmıştı. Doğal perdenin vakti geldiğinde kapanacağını hesaptan kaçırmıştı. Perde kapandığında üzerinde Kulis Faresi de onunla birlikte sahnenin ortasındaydı. Bu kız sahiden de kovmakla gitmiyordu…
Sonraki yıllarda da provalardan nefret ettiği için Haldun Dormen, ona “Prova Cadısı” demeye başladı. Oyuna çıkana kadar öylesine sabırsızdı ki, oyuna çıktığında ise ondan keyiflisi yoktu.
Yıllar sonra Haldun Dormen, Suna Pekuysal’ı şöyle anlatacaktı: “Oraya çıkınca her şeyi unutturuyor, güya dimdikmiş üzere görünüyor ve 18 yaşındaki bir gencin gücüyle seyircisini mest ediyordu”.
(Eşi Ergun Köknar ile)
Suna Pekuysal evlendi
Suna, sahnede bir yıldız olmuş parlıyordu adeta. Çok çalışıyor, işini aşkla yapmanın meyvelerini topluyordu. Elbette onun da hayatına bir erkeğin aşkı da dokunacaktı.
Gerçekten de çok çalışıyordu Suna, o denli direktörün verdiğiyle yetinmiyordu; hayli disiplinliydi. Kelam konusu tiyatro olduğunda odağında yalnızca o oluyordu ve haliyle Ergun’u (Köknar) da fark etmesi vakit alacaktı. 1963’te, Cevat Fehmi’nin “Küçük Şehir” oyununda bir rolü vardı. Tekrar onu derinlemesine çalışmanın peşindeydi. Dekorcu ve rejisör Ergun Köknar’a: “Seninle tıpkı yöre insanını oynuyoruz. O bölgedeki ağzı ortak tutturamazsak komik oluruz. Beni çalıştırır mısın?” dedi.
Ergun, aslında Suna’yı pek beğeniyordu; fakat aşikâr de etmiyordu. Şu aşkın birinci vakitleri; söylese bir türlü, söylemese çatlatacak onu kalbine sığdıramadıkları… Çalıştılar birlikte. Suna kendini rolüne kaptırmış, Ergun da Suna’ya… Oyun sahnelenmeye başladı.
Sonunda Ergun’u çatlatacak olan şu kalbe sığmayanlar, sahnede patladı. Bir gün oyunu oynarlarken repliğini yarıda kesti Ergun, Suna’nın. Sahnede oyuncular kalakalmış, seyirci de anlamamıştı ne olduğunu. Şöyle bir baktı etrafına ve avaz avaz döküldü cümleler güya lisanında; tek solukta: “Ey ahali, ey buradakiler! Hepiniz şahit olun ki, ben bu kızı tez vakitte Allah’ın buyruğuyla alacağım”.
Herkes şaşkındı; lakin en çok Suna. Sonrası daima sevgi, daima aşk… Suna’nın kalbinin yarısını dolduran tiyatronun yanına gelip yerleşti bu iri kıyım adamın hassas, sevgi dolu kalbinin yarısı.
Bu evlilik, onlara Sait Ali ismini verdikleri bir de çocuk getirdi…
Anne Suna
Evet, evlilikleri onlara bir bebek verdi; ancak bu o kadar kolay olmadı. Onunki sıradan bir doğum değildi. Kendi vücuduna getireceği değişiklikler olacaktı. Evliliği geciktirdiğinden, 39’unda gebeydi Suna. Bir sinema çekimi sırasında düşmüş ve omurgasına ziyan vermişti. Dokuz ay boyunca bebeğin vereceği tartısı taşıması çok riskliydi. Ali Sait’i hekimlerin ve eşinin tüm itirazlarına karşın doğurdu.
Kimseyi dinlememişti; kulağı anneliğindeydi. Lakin doğumdan bir soru işareti halinde çıktı. Omurgası yeterlice zedelenmişti. Pek çok ameliyat geçirse de görünümünde değişiklik olmadı.
Ama Suna bunu pek önemsemedi ve vakitle insanlara da unutturdu. Hem oyunculuğuna da mani olmasına müsaade vermemişti. Babasının içine kapandığı bahtından doğan hayatı, onun oğluna ve oyunculuğa tutunduğu yerden aşkla devam ediyordu…
Lüküs Hayat’ta 14 yıl
Suna’nın en uzun soluklu rolüydü Lüküs Hayat’taki. Bu müzikali Ekrem Reşit Rey 1933’te yazmış, Cemal Reşit Rey bestelerini yapmış, Haldun Dormen de 1984’te İstanbul Kent Tiyatrosu’nda sahnelemeye başlamıştı.
Sahneyi Zihni Göktay ile tam 14 sene aralıksız paylaştı. Bu onun kendi rekoruydu. Savaş Ay röportajında bunu hatırlattığında ise şöyle demişti: “Orada temel rekor Zihni’nin; 20 yıl oynadı”.
(Keloğlan)
Beyazperde ve televizyonda Suna Pekuysal
Tiyatro gönlünü kaptırdığı birinci aşk olsa da, kamera karşısına da geçti şüphesiz Suna. Kamera karşısına birinci sefer 1951’de, “Evli mi Bekar mı” isimli kısa sinema ile geçti. Oynadığı birinci sinema sineması ise, 1952’de oynadığı “Can Yoldaşı” oldu.
Ömrüne neredeyse 250 oyun ve 100 sinema sığdırdı. Sinema ve tiyatronun Huysuz ve Tatlı Bayanı olan Suna, sıcak aile komedilerinin de vazgeçilmez oyuncusuydu. Tıpkı tiyatroda olduğu üzere, sinemada da birçok defa küçük oyunları ile devleşti. Onun sıcacık gülüşü sizin de hatırınıza düştü mü? “Hayat Sevince Güzel” geçti artık gözlerimin önünden… “Hüdaverdi”yi de hatırladınız mı?
Peki ya Keloğlan’ın anası Suna’yı… Sinemada hiç isminin geçmediğini, sırf Keloğlan’ın ona, “Ana” dediğini fark etmiş miydiniz? Aslında tahminen de gereksinimi yoktu; inanıyorduk zira, o, Keloğlan’ın anasıydı…
Yeşilçam’ın özel isimlerinden olmasının yanında bir de daha yakın zamanlardaki sinemalardan de tanıyoruz onu aslında. Yedi Kocalı Hürmüz’de ne çok güldürmüştü tekrar örneğin…
(Yeter Anne)
Bir de TV dizileri vardı elbette. Birincisi 1979’da yayınlanan “Tatlı Çarşamba” oldu. Elbette pek çok dizide de vardı. Lakin birkaç adedini söylemek gerekirse, 1993 – 1997 yılları ortasında fırtınalar estiren “Süper Baba”da, 2002’de yayınlanan “Ekmek Teknesi”nde, 2004’te yayına başlayan “Avrupa Yakası”nda yer aldı.
Yine de dizi denildiğinde onu en çok Özkan Uğur ile başrolleri paylaştığı 2002’deki “Yeter Anne”den hatırlıyoruz. Bir röportajında bu dizideki rolü için şöyle diyordu Suna Pekuysal: “Yeter Anne’deki rol, güya benim için yazılmış. Ben oynamıyorum ki; öyleyim. Sağım solum belirli olmaz, birden parlarım. Lakin bak insan olarak uysalımdır, her şeye ihtarım. Parlasam da saman alevi üzere çabucak sönerim; hiç kin tutmam”.
Suna Pekuysal emekli oldu (mu)
Büyük bir başarıydı onunki. Ömrünü, sevgisini adadığı tiyatroda, bilhassa Lüküs Hayat ile yediden yetmişe her yaştan seyircinin gönlüne ulaşmış; bir tatlı nostalji yaşatmıştı. Bu oyunda tamamladığı 14 yıl ve Kent Tiyatroları’nda dopdolu geçen 54 yılın akabinde, 24 Ekim 1998’de Kent Tiyatroları’ndan emekli oldu; ya da olması gerekiyordu. Lakin o bunu “Sanatçının emeklisi olmaz. Sahnede ölmek istiyorum!” diyerek reddediyordu.
Haliyle bir köşeye çekilmedi ve devam etti. Joseph Kesselring’in yazdığı, Çetin İpekkaya’nın yönettiği, Kent Tiyatroları’nda oynanan “Ahududu”da konuk oyuncu olarak bulundu. Tekrar sahnede parlıyordu…
Ödülleri
Rolün büyüğüne küçüğüne bakmadan sahnede olmanın memnunluğunu yaşayan ve bunu syircisine hissettiren Suna Pekuysal, her vakit Türk tiyatro ve sinemasının en güzelleri ortasında anıldı. Elbette sanat ömrü boyunca birçok ödül de kazandı.
1979’da Yoksul Baykurt’un uyarlaması “Tırpan”daki rolüyle 1980 Avni Dilligil ve Ulvi Uraz Ödülleri’ne; “Lüküs Hayat”taki enfes performansıyla da 1986 Sanat Kurumu ve 1987 İsmail Dümbüllü Ödülleri’ne layık görülmüştü.
1997’de gerçekleşen 16. İstanbul Sinema Festivali’nde Onur Ödülü verilirken, 2003’te gerçekleşen 25. Siyad Türk Sineması Ödülleri’nde de “İnşaat” filmindeki rolüyle “En Güzel Yardımcı Bayan Oyuncu” oldu.
Suna Pekuysal öldü
Sanatla var olmuş, sanatla yaşamıştı. Lakin nihayetinde ölümlü dünyaydı. Neyse ki bu huysuz ve tatlı bayan da ölümsüzlüğü keşfedenlerdendi. Sanatçı olmanın getirdiği huzurla gidecekti bu dünyadan…
17 Temmuz 2008’de konutunda düştü ve kalça kemiğini kırdı. İstanbul Tıp Fakültesi’nde tedaviye alındı. Ameliyatın akabinde ağır bakıma alınmış ve teneffüs aygıtına da bağlanmıştı. Lakin vücudu yalnızca 5 gün dayanabildi. 22 Temmuz’da, saat 10.30’da Suna Pekuysal’ın kalbi durdu.
İstanbul Kent Tiyatrosu Reşat Nuri Sahnesi’nde ona yakışır bir veda merasimi düzenlendi. Oğlu, annesini uğurlayacak son konuşmasını yaptı. Suna Pekuysal, Merkezefendi Mezarlığı’na defnedildi.
Bir şeylere bu kadar bağlı ve tutkulu yaşamayı bilmiş bir kalbin durması bilinen tüm vefat gerçekliği karşısında bile ne şaşırtan aslında. Her rolün hakkını veren, ismini andığımızda dahi yüzümüze bir tebessüm yerleştiren özel kadın…
Bir Suna Pekuysal geçti bu dünyadan…
İyi ki…
Damla Karakuş
[email protected]
Not:
Biyografisini okumak istediğiniz şahısları lütfen bizimle paylaşın.
Instagram: biyografivekitap
