küçük İskender kimdir
Marjinal şair olarak anılan, çağdaş şiirin özel isimlerinden küçük İskender’in hayat hikâyesidir…
Şiirleri ve sıra dışı yaklaşımı ile ilgi çeken şair Küçük İskender, bir yıldır tedavi gördüğü kanser hastalığı sebebiyle hayata veda etti. Bir konuşmasında, vefatından sonra insanlardan beklentisini şöyle lisana getirmişti:
“…Benim öldüğümü duydukları gün mesela dansa gitsinler isterim. Yani dansa gitmeyenler dansa gitsin, bir gün evvel dansa gidenler de çok özledikleri sevgililerini arasınlar. Arayanlar varsa parti versinler. O gece. Çok eğlensinler. Ben öldüm diye eğlenmesinler. Bu türlü bir adam yaşadı diye eğlensinler.”
O vakit Küçük İskender anısına bir şeyler yapmak isteyenler, yalnızca bu türlü bir adam yaşadı diye tadını çıkarabilir. Toplumsal medyada hakkında pek çok şey paylaşıldı. Dün bu girişle şiirlerini paylaşmıştım. Bugün de hisseme düşen onun hayatını yazmak oldu. Ne çıkan angarya işler, ne kesilen elektrik mani oldu. Bir şey yaparken hissederek yapmak ne güzel! Ben bugün senin varlığını hissettim…
Ruhun şad olsun Küçük İskender…
Çocukluğu
İskender, 28 Mayıs 1964’te, İstanbul Fransız Hastanesi’nde, Över ailesinin oğlu olarak dünyaya geldiğinde ailesi, ona, “Derman İskender” ismini verdi. Ailesinin beklediği aslında bir kız bebekti; fakat o dünyaya bir erkek bebek olarak gelmişti. Tüm ömrü boyunca pek çok sefer ailesini şaşırtacak olan İskender’in ailesine yaşattığı birinci şaşkınlık anı bu oldu…
Babası, Grafik Sanatkarı Derviş Över’e karşı, birçok vakit nefret duyarak büyüyen bir çocuktu. Otoriter bir baba olan Derviş Bey’den çok dayak yediğini ilerleyen vakitlerde her vakit lisana getirecekti. Bir de babasına duyduğu o çocuksu duyguyu, Radikal Gazetesi’nde yayımlanan, Kenan Evren’e yazdığı mektupta açığa çıkaracaktı. Bir yerinde şöyle diyordu:
”Bizim aile de sayenizde çöktü; komünist babam arkadaşlarının gördüğü azaplara, yaşadığı coğrafyanın hoş insanlarının genç/orta yaşlı demeden itinayla seçilerek imhasına şahit ola ola evvel kendini, sonra yuvasını mahvetti. Akademik eğitim görmüş bir ressam olmasına karşın Tünel’de yarısı yanmış, pislik içinde bir binanın karanlık odalarında canını teslim etti.“
Tüm ömrü boyunca en çok sevdiği yer İstanbul oldu. Yeri daima başkaydı. Her özel duyguyu bu kentte tattı; ömrü burada öğrendi. Dünyaya gözünü açtığı, babasından dayak yediği, şiirlerini yazdığı, babasının öldüğü kentti burası…
Annesine gelince, onu da Mehmet Erte ile yaptığı bir röportajda şöyle anlatmıştı: “Annem ise, Beyoğlu’ndan. Liseden ayrılmış bir bayan. Anneannemin enteresan bir etrafı varmış: Örneğin İngiliz Kemal’in eski karısı. Annemin genç kızlığı bu çeşit insanlardan dinlediği değişik kıssalarla süslü… Lakin güç bir aile annemink; problemli ve despot babanın kıyıcılığı usandırıyor. Babamın, annemi görüp beğenmesiyle, annem neredeyse babamı tanımadan ‘evet’ diyor ve 18 inde ben doğuyorum.”
Anne ve babasının yanında İskender, çok fazla oyuncağı olmadığı için onlar yerine kitaplarla vakit geçiren bir çocuktu. Hal bu türlü olunca, edebiyata yönelmesi de kaçınılmaz oldu…
Eğitim hayatı
İskender, lise eğitimini Kabataş Erkek Lisesi’nde tamamladıktan sonra, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’ne girdi. Son sınıfa geldiğinde okulu bıraktı. Periyodunda faşizm olgusunu kabullenemiyordu. Kendisini ellerinden çivilenmiş bir çiftçinin kadavrasına bakarken bulduğunda buna daha fazla devam edemeyeceğine karar vermişti. Şöyle açıklamıştı bu durumu: “Sanki öldürdüğümüz yetmiyormuş üzere içini açarak hâlâ konuşturmaya çalıştığımız bir yurtseveri mümkünse hücrelerine kadar inerek kesmek eğilimini bünyeme yediremedim.”
Ardından İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’ne kaydoldu. Burada da 3 yıl devam etti ve bıraktı…
Edebiyattaki yeri
Edebiyat, onun omurundaki en kıymetli şey oluvermişti. Bilhassa eğitim sürecini edebi açıdan uygun değerlendirmişti. 1980’lerden itibaren ise, edebiyat dünyasında kendine bir yer edinmeye başladı. Edebi ömrü boyunca şiir, deneme, yorum, roman, günlük, derleme, inceleme üzere pek çok dalkda yazdı. Yeraltı edebiyatının özgün isimleri ortasında anılan İskender, birçok kitabında hayatına dair alıntılar da yaptı. Birinci şiirini Milliyet Genç Sanat Dergisi’nde “İskender Över” ismi ile yayımlamıştı. Pek çok mecmuada şiirlerini, tenkitlerini, denemelerini yazdı. Profesyonel adımı ise, birinci sefer 1985’te Adam Sanat Dergisi’nde şiirlerinin yayımlanmaya başlaması oldu…
Şiirleri pek çok antolojide yer aldı. Kanada’da yayımlanan Descant isimli edebiyat mecmuasının Türkiye özel özel sayısında, ABD’de ise, Murat Nemet Nejat’ın ‘eda’ kavramı üzerinde durduğu Türk şairleri antolojisinde yer aldı. Ayrıyeten 1999’da, İtalya’da düzenlenen “Avrupalı Genç Şairler Yarışması”nda, birinci ona girdi ve şiirleri buradaki şairlerin şiirleri ile birlikte kitap oldu. 2000’de, “Bir Çift Siyah Deri Eldiven” ismini verdiği şiir kitabı ile “Orhon Murat Arıburnu Ödülleri”nde birinciliğe layık görüldü.
2006’da “İskender’in Ben Öldürmedim” ismini verdiği şiir kitabı ile “Melih Cevdet Anday Şiir Ödülü”nü alırken, 2014’te “7. Erdal Öz Edebiyat Ödülü”ne bedel bulundu. Heyet neden küçük İskender’i seçtiğini kısaca şöyle açıklamıştı: “Türk Şiiri’ne getirdiği özgün soluk ve şiir lisanının geliştirilmesinin yanı sıra otuz yıl boyunca halindeki tutarlılık!”
Son olarak 2017’de de “Behçet Necatigil Şiir Ödülü”ne layık görüldü.
Hayatı da, edebiyata yaklaşımı da her vakit sıra dışıydı. Çınar Oskay ile röportajında hayatının romanının ne olduğu sorusunu şöyle cevaplamıştı: “Bizim nesli Oğuz Atay’ın ‘Tutunamayanlar’ı vurdu. Ne gariptir ki kızıyla Cerrahpaşa’da birlikte okuduk; sanırım o tabip olmuştur, ben buralara geldim. Arkası sıra Latife Tekin romanları. Şimdilerde ise Hakan Günday, Emrah Serbes üzere fevkalade kalemlerin ateşi.”
Neden küçük İskender
İskender, Makedonya Hükümdarı Büyük İskender’in vefatının akabinde tahtın birinci varisi olan Küçük İskender’in, amcası tarafından bir faşizme kurban edildiğini düşünüyordu. Bu sebepten küçük İskender unvanını tercih ettiğini belirtmişti. Bununla birlikte küçük İskender’i bilhassa küçük “k” ile yazıyordu…
Ondan bahsedilirken genelde “marjinal şair” olarak anılıyordu. Bu bahse ise, Gülden Aydın ile yaptığı bir röportajında şu açıklamayı getirmişti:
“Ben de ağırbaşlıyımdır, bakma! Aslında marjinal bir hayat sürdürmüyorum. Yıllar evvel üstüme yapıştırılan marjinal sözcüğü, beni bir şeylerden koruyan şemsiye oldu; fakat birtakım bölümlerle aramda pürüz teşkil etti. Halbuki şiirimde ve düzyazı çalışmalarda her vakit her alana gidebilmek, her noktada durup hayata oradan bakabilmek gayreti var. İçinde olduğum kareyi yuvarlamak, her noktayı köşe yapıp kendi çemberimi çizme çabası!”
Yurt dışı çalışmaları
İskender, konuşmacı olarak ya da şiir performansları için yurt dışına da davet ediliyordu. 2001’de Almanya’da, 2002’de Hollanda’da çeşitli kentlerde etkinliklerde, 2005’te Avusturya’da, 2007’de Makedonya’da ve 2008’de İsveç’te konuşmacı olarak ve şiir performansları ile yer aldı.
2003’te ise, Berlin’de düzenlenen “İlk Türk Eşcinseller Kongresi”nde, mevzu üzerine bildirisini okudu.
2004’te New York ve Kuzey Coralania’daki üniversitelerde konuşmalar yaptı ve tek kişilik okuma gecelerine konuk oldu.
Kariyer adımları
Edebiyat, hayatında pek çok şeyi karşılasa da bununla yetinmeyen küçük İskender, direktör koltuğunda Mustafa Altıoklar’ın oturduğu 1997 üretimi “Ağır Roman” sinemasında bir eşcinseli oynadı. Öncesinde 1989 üretimi “Gönül Bir Garip Kuştur” sinemasında de bir küçük rol almıştı. Daha sonra 2003’te ise, yeniden bir Mustafa Altıoklar sineması olan “O Artık Asker”de de bir küçük rolü vardı.
Aslında kendisi de “Zirzop” ismini verdiği bir sinema senaryosu yazmıştı. Fakat sinemayı gereğince öğrenmeden bu işe kalkışmak istemediğinden proje basamağında bıraktı…
Bir periyot TRT’de, “Okudukça” isimli programı yapsa da, programı sansürlenince devam etmedi. Daha sonra Kent FM’de radyo programcılığı yaparak geniş kitlelere ulaştı. Aslında kendini de sevdirmişti; lakin yeniden sansür sebebiyle devam edemedi. Marjinalliği fazlaydı.
Bunların yanında Teoman, Hayko Cepkin, Can Bonomo, Baba Zula, Derya Köroğlu, Nejat Yavaşoğulları, Mabel Matiz, Zakkum, Model, Flört üzere Türkiye’nin kıymetli müzik isimler ve sinema dünyasından Mustafa Altıoklar, Pelin Batu, Şenol Erdoğan üzere isimlerle tıpkı sahneyi paylaştı. Genç şairlerle birlikte Anadolu’nun çeşitli yerlerinde performans geceleri düzenlediler…
küçük İskender öldü
En son “İkinci Waliz” ismini verdiği şiir-metin-günlük kitabı ile okurunu selamlayan küçük İskender’e, geçen yıl kanser teşhisi konmuştu. Hastalığının ilerleyen safhalarında, Bodrum’daki konutunda tedaviyle hastalığını aşmaya çalışıyorduk. Lakin dün dostları şöyle bir duyuruda bulundu:
“Sevgili dostumuz küçük İskender’i bu gece kaybettik. Cenazesi 4 Temmuz Perşembe günü Ortaköy Büyük Mecidiye Cami’den (sahil cami) öğlen namazında kaldırılacak.”
Küçük İskender, savaştığı kansere yenik düşmüştü; hayata veda etti…
küçük İskender ile anılar
Şair Adnan Özer, vefatının akabinde küçük İskender ile ilgili bir anısını şöyle paylaştı:
“Ben bir mecmua çıkarıyordum, o vakit bana şiiriyle bir arada ilkokul fotoğrafını getirmişti. Bana latife yapıyordu ben onu anladım ancak basacağım bunu dedim. İlkokul fotoğrafıyla bir arada yayınlamıştım şiirini. O çok güzeline gitmişti. Süratli yaşadı İskender. Konuşurduk söylerdik lakin şair milleti ne kadar dinleyecek ki? Laf dinlemez, kendimden de biliyorum. Çok büyük bir yetenekti. 2 sene evvel bir tertip yapmıştım bir ortaya gelmiştik. Çok saygılı biriydi. Başımız sağ olsun.”
Şair muharrir Sunay Akın ise, toplumsal medyadan hüznünü bir anısını da ekleyerek paylaştı. Bir kısmında şöyle diyordu:
“Enver Ercan kardeşimi kaybetmenin akabinde bir sefer daha sarsıldım bugün… İskender karşıt yüreğinin köşesinde büyük bir yufkacı dükkânı taşıyordu; o kadar ince, o kadar naif ve merhametliydi… Tıp fakültesini terk edip “Dr.” yerine “Şr.” unvanını taşıdı, şiir pencerelerinin camlarını taşladı… Kız Kulesi’nde bir şiir akşamı sona erdiğinde kayıklara binerken İskender’i yere uzanmış, yıldızları seyrederken görmüştüm… Haydi gel, kürek çek dediğimde yattığı yerden şunu sözlemişti: ”Siz gidin, ben Robinson Cruose’yum”… İsminin önündeki “küçük” sözcüğünden ötürü “Büyük İskender”le karşılaştırıldı; fakat o şiirin “Küçük Prens”iydi… Öteki bir gezegenden gelmişti ortamıza… Ve eminim ki, son nefesini verirken özür diledi… Zira “Periler Ölürken Özür Diler”…”
Ruhun şad olsun küçük İskender!
İyi ki…
Damla Karakuş
Not: Biyografisini okumak istediğiniz şahısları lütfen bizimle paylaşın.
Instagram:
