Adnan Menderes kimdir
Demokrat Parti’nin kurucusu, 27 Mayıs Darbesi sonucu iki bakanıyla birlikte idam edilen Başbakan Adnan Menderes’in hayat kıssasıdır.
Aydın’da doğan Adnan Menderes varlıklı bir ailenin oğlu olarak doğdu. CHP’de yıllarca siyaset yapan Menderes arkadaşlarıyla birlikte Demokrat Parti’yi (DP) kurdu.
Sloganları ise şuydu: “Yeter kelam milletin.”
10 yıl kesintisiz Başbakanlık yapan Adnan Menderes ülkeyi kısa müddette düzlüğe çıkarttı ve Türkiye demokrasiyle tanıştı. 1946 yılında Türkiye’nin çok partili hayata geçmesiyle birlikte Demokrat Parti de bu oluşumda yer alarak Türk siyasi hayatına girmiş oldu.
Celal Bayar, Refik Koraltan, Adnan Menderes ve Fuar Köprülü’den oluşan ve Türk siyasi hayatına “dörlü takrir” olarak geçen bu isimler bir ortaya gelerek DP’yi kurdular.
1950 genel seçimlerinde iktidara gelen DP, kısa müddette pek çok alanda yenilikler yaptı. İktisattan, toplumsal hayata kadar Türkiye’nin refah düzeyini yükselten DP iktidarının cumhurbaşkanı ise Celal Bayar oldu.
Türkiye tarihinde buyruk komuta zinciri içerisinde yapılan birinci darbe olan 27 Mayıs Darbesi ile iktidardan indirilen Adnan Menderes uzun yargılamalardan sonra 17 Eylül 1961’de Dış İşleri Bakanı Fatin Rüştü Kuvvetli ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan ile birlikte idam edildiler.
Türk siyasi hayatında derin izler bırakan Adnan Menderes’in hayat kıssası…
Adnan Menderes, 1899 yılında Aydın’da doğdu. Babası İzmirli Katipzade İbrahim Ethem Beyefendi, annesi Aydınlı Hacı Alipaşazadeler’den Tevfika Hanım’dır. Anne ve babasını küçük yaşta kaybetti. Onu anneannesi büyüttü.
Tahsil hayatına, İzmir İttihat ve Terakki Mektebi’nde başladı. Kızılçulu Amerikan Koleji’nde okurken, misyonerlerle başı kedere girdi. Çeşitli mercilere müracaat etti. Müracaat ettiği makamların birinin başında, Celal Bayar vardı. Bayar’la bu türlü tanışmış oldu.
Menderes, Ankara Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. Birinci Dünya Savaşı sırısında yedeksubay olarak askerliğini yaptı. Aydın’da kimi arkadaşlarıyla birlikte, Ayyıldız Çetesi’ni kurdu. Daha sonra Söke’de, Piyade Alay Yaveri olarak, savaşa katıldı.
1946’da Demokrat Parti’yi kurdu
Bu parti kapatılınca, CHP’ye girdi. 1931 yılında, bu partiden, Aydın milletvekili seçildi. 1945 yılına kadar, TBMM’de komite raportörlüğü yaptı. O yıl Saracoğlu Hükümeti’nin gündeme getirdiği Toprak Kanunu tasarısını şiddetle tenkit ederek, kuruldan istifa etti.
CHP’den ihraç edildiler
Bunun üzerine Celal Bayar da hem partiden hem de milletvekilliğinden istifa etti. Bu hareketler, Demokrat Parti’nin 7 Ocak 1946’da kurulmasına sebep oldu.
Tek başına iktidar oldu
1946 seçimlerinde, Demokrat Parti’den Kütahya milletvekili seçildi. Celal Bayar’dan sonra, partide ikinci adam durumuna geldi. 14 Mayıs 1950 seçimlerinde, DP, oyların 53,5’ini alarak iktidar oldu.
On yıllık DP iktidarının, tek başbakanı oldu ve o periyoda damgasını vurdu. İktidarı vaktinde, 5 hükümet kurdu.
Bu on yıllık vakit içinde, Türkiye’nin iç ve dış siyasetinde büyük gelişmeler oldu. Endüstrileşme ve kentleşme atağı başladı. Köye makine girdi. Ulaşım, güç, eğitim, sıhhat, sigorta ve bankacılık tekrar başladı.
27 Mayıs Darbesi
Türkiye kalkınma kavramıyla tanıştı. 27 Mayıs 1960 tarihinde yapılan askeri darbeyle, iktidardan indirildi. Yassıada’ya hapsedildi. Ulusal Birlik Komitesi tarafından kurulan Yüksek Adalet Divanı’nca idama mahkum edildi.
İdam edildi
Sabık Başbakan Adnan menderes, Yassıada’da tutuklu bulunduğu sırada, çeşitli azaplara maruz kaldı. 17 Eylül 1961 tahinde İmralı Ada’da idam edildi.
