Gülriz Sururi kimdir
Al La Luna ile 90’lar ekranından tanıdığımız, rolleri ile ödüllerinin hakkını veren bayan, Gülriz Sururi’nin hayat hikayesidir…
Oyunculuğunun yanında Engin Cezzar’a duyduğu vefalı aşkla tanıdı onu Türkiye. Alışılmış ki onun daha çok oyuncu kimliği ile ilgileniyoruz, lakin o, birebir vakitte bir bayan çok severse neleri aşabileceğinin, ne çok şeyle birlikte yaşamayı öğrenebileceğinin örneklerinden. Bir de yaşı olmayan bir bayan. Beğenilen, kendisinin de dediği üzere: “Sanatçının yaşı yoktur”. Gözlerinden hiç silmediği kalemi, son 20 yıldır zirvesinde minicik topuzuyla her yaşında gencecikti…
Ve artık sessiz sedasız gitti. Bize de içimizden onu uğurlamak kaldı. Sanatın sonsuz ışığı içinde son seyahatine, kocasının yanına uğurlandı.
Ruhun şad olsun Gülriz Sururi…
Çocukluğu
Gülriz, 24 Temmuz 1929’da, İstanbul’da, Suzan Lütfullah ve Lütfullah Sururi Bey’in çocukları olarak dünyaya geldi. Babası, birinci operet kurucularındandı. Annesi ise, bir opera sanatkarıydı; Türkiye’nin birinci primadonnası.
Onunki apayrı bir çocukluktu. Tiyatroyu adeta anne karnında ezber ederek doğmuş ve kulislerde büyümüştü. Bebekken başlamıştı tiyatro izlemeye. Küçük bir çocuk için ziyadesiyle renkli, büyülü bir dünyaydı. Evet, anne babadan şanslıydı tahminen tiyatro konusunda. Yeniden de tiyatroyla meslek manasında tanışmak için 12 yıla ve bir öbür tiyatroya muhtaçlık vardı.
Bir de çok erken annesiz kaldı. Şimdi 2 yaşındaydı. Yıllar sonra bir röportajında, “Hayatıma annesiz bir çocukluk damgasını vurdu” diyecekti bugünler için. Babasıyla birlikte 5 amcası, anneannesi ve babaannesinin nezaretinde büyüdü. Bilhassa babaannesi çok katıydı. Umutsuz, genel manada mutsuz, günahsız bir çocuktu Gülriz. Bundan sonra onun annesi olup kalbini, ruhunu saranı daima tiyatro olacaktı. Bir de çok sonradan kazandığı yaşama sevinci. Yaşayamadığı ne varsa telafi edecekti. Örneğin, hiç bebeklerle oynayamamıştı. İçinde ukde bırakmayacak, 30’undan sonra kendine bir oyuncak bebek alıp, çocukluğundaki hasarı tamir edecekti…
Tiyatro, onu sarmaladı
Gülriz, annesizliğinin verdiği eksiklikle erken büyümüş, birçok şeyi keşfederek öğrenmek zorunda kalmıştı. Arkadaşsız büyümüş, tiyatronun büyüsüne kapılıp güzelleşmenin yollarını aramıştı. Buldu da. Birinci defa 12 yaşında bir çocukken İstanbul Kent Tiyatrosu’nda, Çocuk Bölümü’nde gerçek manada tanıştı tiyatroyla. Hiç arkadaşı olmadan kendi kendine ebeveynleri içinde büyümenin yollarını arayan Gülriz, birinci sefer sosyalleşiyordu. Yalnızca arkadaş edinmekle kalmamış, uzaktan bildiği tiyatronun kucağına sığınmıştı. Dans ediyor, müzikler söylüyor, içinde bugüne dek sakladığı ne kadar his varsa ‘rol icabı’ dışa vuruyordu. Mutsuz suretini nihayet bir kenara bırakmayı başarmış, sonra da büsbütün geride bırakmıştı. Zira içinde dolmaz diye düşündüğü o boşluğu dolduracak bir ömür kaynağı bulmuştu.
Tiyatroyu bir anne kabul edişini yıllar sonra bir röportajında şöyle lisana getirecekti:
“Tiyatro, beni daima bir ana üzere sardı sarmaladı. Ne sordumsa cevapladı. Öğretmekten hiç bıkmadı. Yol gösterdi. Seçimlerimde özgür bıraktı. Başarınca yüreklendirdi, taçlandırdı. Yanlışlarımın cezasını çektirdi. Ve beni, hayatın her türlü haline hazırlayan oyunlar oynattı. Sevgiyi, aşkı, ihaneti öğrendim. Zenginliği, fakirliği tanıdım. Seçim daima benimdi. Tiyatro, benim annemdi…”
Oyunculuğa başlarken
Oyunculuk için birinci adımını 12’sinde İstanbul Kent Tiyatrosu’nda atmıştı. Muhsin Ertuğrul’un isteğiyle sahneye çıkmıştı. Doğuştan yetenekliydi tiyatro konusunda. Sonra devrin en değerli öğretmenlerinden tiyatro, şan ve bale dersleri aldı. Kendini yenik ve güçsüz hissederken, eğitilmenin, öğretilmenin ve toplumsallaşmanın keyfine varıyordu.
Gülriz, İstanbul Belediye Konservatuarı, Tiyatro ve Şan Kısımlarında okudu. Okul sırasında bir yandan da özel topluluklarla sahneye çıkıyordu. Başrol oynamaya bile başlamıştı. 1943’te, İstanbul Kent Tiyatrosu’nda sahneye çıktığı “Kurbağalar” ve “Su Kızı” oyunlarıyla Gülriz, profesyonel bir öğrenci olmanın gururunu küçücük vücudu ve kocaman kalbinde duyuyordu.
Sokak Kızı İrma
Çocuk Kısmında aldığı sahnenin akabinde 1960’ta Muammer Karaca ve Dormen Tiyatroları’nda oynamaya başladı. 1961’de Dormen Tiyatrosu’na geçmiş ve burada ona muvaffakiyetin söz karşılığını hissettirecek Sokak Kızı İrma oyununu oynamıştı. Sokak Kızı İrma rolü ile Gülriz, İlhan İskender Ödülü’nde, En Uygun Bayan Oyuncu seçildi.
Gülriz Sururi evlendi
Engin Cezzar, Yale’de okumuş ve Amerika’dan döner dönmez de “Hamlet” oynamaya başlamıştı. Gülriz şimdi onu tanımıyordu, lakin her yerde, herkes Engin’den ve onun muvaffakiyetinden bahsediyordu. Gülriz de o sırada “Sokak Kızı İrma” idi.
Sonra tanıştılar. Vakitle da gazeteler ”Sokak Kızı İrma’yla Hamlet’in aşkı”nı yazdı. Gülriz, Engin’den tam 6 yaş büyüktü. “Ben 40’ıma geldiğimde o 34 olacak” diye çok tasa duysa da, aşkına kelam geçiremiyordu. Bir röportajında şöyleydi yıllar sonra bu mevzuya dair kelamları: “’3 sene sürsün n’olur’ dedim. Onun için bile değerdi”.
Çok hoş bir aşktı yaşadıkları. 1962’de evlendiler. Evliliklerinin başlangıcını ve sonrasını da bir öteki röportajda şöyle özetleyecekti: “’Herhalde bu evlilik en fazla 10 yıl sürer!’ diye düşünmüştüm. Kimseyle bir ömür geçirebileceğimi hayal etmezdim. Lakin oldu. 55 yıldır birlikteyiz. Ve her şey, fark etmeden, bizatihi oldu. Yeterli olaylar da, berbat olaylar da… Biz o denli bakakaldık. Engin’le boşandığım vakit, ‘Bu ayrılış bizi ya tam ayıracak ya da büsbütün birleştirecek!’ diye düşünmüştüm”.
Evet, ortaya bir periyot ayrılık da girdi. “Klasik Türk erkeği durumu; çapkınlık işte” diye özetliyordu bu durumu tekrar yıllar sonraki Gülriz. 1997’de ayrıldılar. İçinde bir yerlerde onu affedemiyordu. Ancak başka da kalamadılar aslında. Konutlar başkaydı, ancak birbirlerine bağlılıkları hiç bitmedi. “’Engin bunu nasıl yapsam’ diye açıp sorardım. O kadar güvenebileceğim öteki kimse yok çünkü” diyecekti bugünler için”.
Sadece 2 yıl farklı kalabildiler bu biçimde. 1999’da tekrar evlendiler. Hatta bu sefer teklifi Gülriz, “Birlikte yaşlanmaya ne dersin?” diyerek etmişti. Onlar, birbirlerinin ömürlük aşkıydı. Bir daha da hiç ayrılmadılar. Aslında affetmek zordu. Yıllar sonra bu mevzuyu da şöyle çözümleyecekti:
“Başta affetmem zannediyorsun. Zati o yüzden içim kan ağlaya ağlaya boşandım. Hatta boşamıyordu beni. Zorla oldu biraz… İhaneti kabullenmek hiç kolay değil. Lakin şu var: O sana âşık, aldatmadı ki. Senden kopmadı, bırakmak istemedi. Uzaktan, yabancılaşarak izlediğinde bir yerde hak bile verebiliyorsun. Karşı tarafın aklından daima “Acaba oburu nasıl olurdu” diye geçirmesi de güzel değil. Sonra karşısındaki bayana düşman olur tahminen, ‘Senin yüzünden kimseyi tanıyamadım’ diye”.
Aslında aldatıldığını hiç unutmamıştı. Tahminen de en çok kendisi için, aşkı yaşamak için bir talih daha vermeyi istemişti. Kim bilir, tahminen en çok kendine. Yoksa unutulmuyordu, her hissin saklandığı bir çekmece vardı elbet…
Aradan yıllar geçti. Acısıyla tatlısıyla harikulade tutkulu bir aşktı yaşadıkları. Sonra Engin’de bir hastalık peyda oldu; Afazi. Yani, beyindeki ilgili alanların tahribi sonucu, konuşma yahut konuşulanı manaya yeteneğinin kaybı. Kalbiyle ilgili bir kan inceltici ilaç alıyordu. 15 gün kendi isteğiyle ilaçları bıraktı. Bunun bedeli de ağır olmuştu. Beynine bir pıhtı atmıştı ve sonuç, Afazi oldu. Ona bir an bile vazgeçmeden, daima yanında olan elbette Gülriz’di. Hatta ilerleyen süreçte “Ya ben ondan evvel ölürsem, ona kim bakar?” telaşına bile düşmüştü.
Hep en pahalı şeyin sevdiğinle sürdüğün vakit olduğuna inandı ve dopdolu yaşadı. Bir anısını şöyle anlatıyordu yeniden bir röportajında:
“En kıymetli şey vakit, sevdiğin beşerle geçirdiğin vakit. Bu yaz, Engin’e bir şey için kızdım. Kendimce küstüm yani. O ne yapsa, oralı olmuyorum filan. Neyse üst çıktı, yatağa yattık. O bu türlü, ‘Hadi gel barışalım” der gibisinden kolunu uzattı, ‘Omzuma gel’ demeye getirdi. Eski Gülriz gitmezdi. Ancak bugünkü Gülriz olarak düşündüm, nasıl olsa beş gün sonra gideceğim o omuza. O omuz, benim hayatta kendimi en huzurlu hissettiğim yer. Birden, ‘Neden vakit kaybedeyim ki?’ dedim, çabucak gittim sarıldım. Gençliğimde bu türlü değildim”…
İyi ki de o omuzda daha çok vakit geçirmesi gerektiğini hala vakti varken anlamıştı. Zira Engin Cezzar, 28 Ocak 2017’de öldü. Gülriz ise, “Yan odadayken bile özlüyordum” diyordu…
Aşkla başardılar
Gülriz ve Engin, evlendikleri yıl Küçük Sahne’de, “Gülriz Sururi – Engin Cezzar Tiyatrosu”nu kurdu. İki başarılı oyuncu aşkla gelen dayanılmaz bir paydaşlık kurmuştu.
Bu iştirakin yanında oyunculuğundaki muvaffakiyet da artarak devam etti. Rolleri daima mükafatla taçlandı. Bilhassa birinci sefer 31 Mart 1964’te sahnelenen, Haldun Taner’in yazdığı, Genco Erkal’ın yönettiği “Keşanlı Ali Destanı”ndaki Zilha rolü ile daha da ünlenmişti. Çok uzun bir müddet, kapalı gişe oynadılar.
Bu sefer 1966’da oynadığı “Teneke” oyunundaki rolüyle bir kere daha İlhan İskender Ödülü’nde En Âlâ Bayan Oyuncu oldu. Yeniden birebir yıl, Türk Bayanlar Birliği, onu, Yılın Bayanı ilan etti. 1971’de ise, “Hint Kumaşı” oyunu ile En Uygun Bayan Oyuncu mükafatını üçlemiş oldu.
1979 – 1980 yıllarında Mehmet Akan ile birlikte, topluluğun o güne dek oynadığı tüm oyunlardan derledikleri “Uzun İnce Bir Yol”da oynadı. 1982 – 1983 döneminde ise çarpıcı bir diğer oyunla seyircisinin karşısındaydı: Kaldırım Serçesi. Başar Sabuncu, Edith Piaf’ın hayat hikayesinden oyunlaştırmıştı. Gülriz, ikonlaşacağı bir karaktere daha bürünmüştü. Bu oyundaki rolüyle Avni Dilligil En Uygun Bayan Oyuncu Mükafatı, İzmir Gazeteciler Derneği Altan Artemis Mükafatı ve Milliyet Gazetesi 1983 Süperstar Tiyatro Oyuncusu Ödülü’ne layık görüldü.
Biricik aşkı Engin’in uyarladığı ve yönettiği “Filumen”, Bilgesu Erenus’un yazdığı, Rutkay Aziz’in sahnelediği “Halide”, Edward Albee’nin “Tatlı Para” (Everything in teh Garden) ve daha birçok oyundaydı. Gülriz, sahnede kah güldürdü, kah ağlattı. Lakin orada olmanın daima tadını çıkardı ve tadında bırakmayı da bildi. 1998’de Kültür Bakanlığı, ona, “Devlet Sanatçısı” unvanı verdi. Gülriz de, 1999’da son kere “Söyleyeceklerim Var” oyunu ile sahnedeydi. Sahneye bir oyuncu olarak vedasını etti. Elbette tiyatrodan hiç kopmadı. Yönetici olarak tiyatroya katkıda bulunmaya devam etti…
Al La Luna
Gülriz, sinemada ya da televizyon dizilerinde yer almadı. Yalnızca 1990’da 5 yıl sürecek “Al La Luna” adlı yemekli sohbet programını sunmaya başladı. Kuşkusuz bu, onun en çok tanınır olduğu vakit dilimiydi. Doğrusu hayal bile edemeyeceği bir para da ödemişlerdi. Bu parayla yatırım yaptı. İş de içine sinmişti. Hoş dostluklar kurduğu keyifli bir takımla çalıştı.
Her şeyin bir şeylere yetişen emeli vardı şu hayatta. Bu programdan aldığı parayla yaptığı yatırım, yıllar sonra Engin’in hastalığında kurtarıcı oldu.
Kitap yazdı
Gülriz, oyunculuğunun yanında bilhassa yazdığı ve yönettiği oyunlar da vardı. Fakat o, kitap da yazdı. Yazarlığa anılarını yazarak başlamıştı. Nihayetinde bir yemek kitabı olmak üzere toplamda 7 kitap yayımladı. 6’sında hayatını anlatıyordu.
1991’de yayımladığı birinci kitabı “Biz Kadınlar” idi. Birinci anı kitabı da, 2000’ de yayımladığı “Kıldan İnce Kılıçtan Keskince” oldu. Yeniden 2000’de, 1980 sonrasındaki devrini anlattığı ikinci kitabına ise, “Bir An Gelir” ismini vermişti. 2003’te “Girmediğim Sokaklarda”, 2004’te “Seni Seviyorum” ve 2016’da, “Zefiros: Ebedi Gençlik Rüzgarı” kitaplarını yayımladı.
Bir mühlet Mimar Sinan Üniversitesi’nde tiyatro dersleri verdi. 2008’de, “Biz Sıfırdan Başladık” adını verdiği oyununu, Mimar Sinan Üniversitesi Hoş Sanatlar Fakültesi öğrencilerinin kurduğu “Konçinalar Kumpanyası” isimli toplulukla sahneledi. Bu kere direktör koltuğundaydı.
Müzikallerde sergilediği performanslarla bilhassa dikkat çeken Gülriz, Temmuz 2003’te oyunlarında seslendirdiği müziklerinden oluşan bir de albüm çıkardı: “Müzikli Hallerim”.
Gülriz Sururi öldü
Gülriz Sururi, bir müddettir sindirim sisteminden rahatsızdı. Tedavi gördüğü hastanede 31 Aralık 2018’de hayata gözlerini kapadı. Sessiz sedasız, yan odaya gitse çok özlediği kocasının yanına gitti. Bir de en son 2 yaşında gördüğü annesine kuşkusuz.
Manevi kızı Zeynep Miraç Özkartal haberi, “Sessiz bir defin istediği için vasiyetini yerine getirdik. Kendisi definden sonra duyurulmasını istedi. Bir müddettir sindirim sisteminden rahatsızdı. Dün kaybettik. Bugün defnettik. Vasiyeti gereği öteki bilgi paylaşamıyoruz” açıklaması ile duyurdu.
Gülriz Sururi, son verdiği röportajlardan birinde vasiyetini şöyle açıklamıştı:
“Bir kısmını Çağdaş Hayatı Destekleme Derneği’ne bağışlamıştım. Bir kısmını da Aziz Nesin Matematik Köyü’ne bırakacağım. Tiyatroyla ilgili bir fon oluşturacağım. Zati büyük bir servetim yok. Lakin cenaze merasimi istemiyorum. Zira ben ‘cami avlusu kokteyl partisi’ istemiyorum. Bizim insanımızın merasim kültürü yok. Ne yapıyorlar? “Ay saçın ne hoş olmuş” Yok efendim, “Üstündekini nereden aldın?” Bu türlü şeyler olacağına merasim yapılmasın”.
Gülriz Sururi, kararlı yaşadığı hayatının sonuna gelmişti. Gerçek aşkı sabrıyla, tutkusuyla ve acısıyla yaşayarak göçtü bu dünyadan. Elbette birçok sanatkarda olduğu üzere beğeni de var, beğenmeyeni de. Bize düşen akabinde bir dua okumak.
Tiyatroya verdiği gönül, annesiz kalmanın sızısını hayatına ömürlük yayan, kocacığıyla aşkı her tonuyla yaşayan bir Gülriz Sururi geçti bu dünyadan…
İyi ki…
Damla Karakuş
[email protected]
Not: Biyografisini okumak istediğiniz bireyleri lütfen bizimle paylaşın.
Instagram: biyografivekitap
