Herman Melville kimdir
Moby Dick ile bir maceradan çok fazlasına sürükleyen, değeri vefatından çok sonra bilinmiş müellif Herman Melville’nin hayat hikayesidir…
Herman Melville…
Adı benim için Moby Dick romanının muharriri olmasından ibaretti. Artık hakkında ne çok şey biliyorum. Bir hayatı okumak ne çok şey düşürüyor insanın aklına ve de taştığında kalbine. Bazen aslında çok berbatmış üzere düşündüğümüz şeyler nasıl da güzel olabiliyor.
Her düştüğümüzde kalkıp devam etmesek, hiç tadı olur muydu hayatın? Herman, vazgeçseydi hayatından, şu an biz onu hiç tanımayacaktık. Evet, tahminen dünya gözüyle göremedi Moby Dick ve sonrasının ona getirdiklerini; fakat eminim tüm bunları öğreneceği bir öbür dünya mümkün…
Hırslı olup gezinen ruhunla dünyadaki misyonunu tamamladığın için senin ismine çok memnunum Herman Melville…
Sevgimle…
Çocukluğu
Herman, 01 Ağustos 1819’da, Manhatta, New York’ta, Maria Gansevoort ve Allan çiftinin sekiz çocuğundan üçüncüsü olarak dünyaya geldiğinde ailesi ona “Herman Melvill” ismini verdi. Ailesi güçlü bir soyağacına sahipti. Annesi Maria, New York’taki birinci Hollandalı ailelerden birinden geliyordu ve babası Allan da, eski Bostonlu güçlü bir ailedendi. Fakat babası Allan, mal varlığını uzun müddet elinde tutamayacaktı. Babası iflas ettiğinde Herman 11, öldüğünde ise şimdi 13 yaşındaydı. Herman istikrarsız ve çokça mutsuz bir çocukluk geçirmişti. Artık büyümek zorundaydı.
Maria, 17 yaşından küçük 8 çocukla yapayalnız kalmıştı. Ne yapacağını bilemiyordu. Kocasından geriye bir oldukça yüklü bir borç kalmıştı. Kocasının alacaklarından kurtulmak umuduyla soyadlarına bir “e” ekletti Maria. Artık onlar “Merville” ailesiydiler.
Herman, eğitimini ihmal ermiyordu; lakin bir yandan da çeşitli işlerde çalışarak ailesine dayanak olmalıydı. Bu biçimde tam beş yıl geçirdi. Bu beş yılda yaptığı en kıymetli şey ise, tarih ile antropoloji alanında ve çokça da Shakespeare okumaktı. Bu vakitler, tahminen o dünya gözüyle göremeyecekti ama- ona değerli bir isim kazandıracaktı…
Zorlu gençlik yılları
18’ine geldiğinde Herman, Liverpool’e giden bir gemiye tayfa olarak bindi. Öbür türlü kalıcı bir iş de bulamıyordu. Birebir gemiyle New York’a geri dönecekti. Çalışma hedefli da olsa bu seyahat, Herman’a ileride romanlar yazdıracak enfes bir tecrübeydi.
Deniz macerası şimdilik bitmişti. Boşta kalmak üzere bir lüksü yoktu. Zira bu tıpkı vakitte aç kalmak demekti. Birkaç yıl New York’ta özel ders vererek kazandı ekmeğini.
1841’de tekrar bir deniz seyahati çıktı karşısına. 1841’de Acushnet isminde bir balina gemisine denizci olarak kabul edilmişti. Pasifik’te yeni bir maceraydı bu.
Tam 18 ay kaldı bu gemide. Daha da sürdü aslında bu seyahat; ancak Herman bunun bir kesimi olmadı. Gemidekilerin berbat tutumu karada bile çekilmezdi, denizin ortasında da kalamazdı. Onun üzere düşünen bir arkadaşı, Richard Tobias Green ile Markiz Adaları’na vardıklarında gemiden kaçtılar.
Dönmenin bir yolunu arıyorlardı. Yamyam olarak bilinen Typee yerlilerinin ortasında bir ay kadar yaşadıktan sonra, adaya gelen bir Avustralya gemisi ile yine denizciliğe döndüler. Herman’ın bahtı pek âlâ gitmiyordu. Bu defa de gemide bir isyan çıktı ve Herman da isyana katılmakla suçlanarak Tahiti civarında bir hapishanede birkaç gün tutuklu kaldıktan sonra gönderildi. Ülkesine dönmenin bir yolunu bulamıyordu. 1843 yazını Tahiti yerlileri ile geçirdi. İşte şu yaşanan güçlü vakitler, harika Moby Dick romanına dönüşecekti…
Bir öteki balina gemisiyle de, yolu Hawaii’ye kadar uzandı…
(Çocukları)
Şimdi yazmak zamanı
Herman, bugüne dek yaşamış, biriktirmişti de, artık aktarmanın vaktiydi güya. Otuzlu yaşlarındaydı, Boston’a dönmüştü ve artık deniz seferleri bitmişti. Biri daha çıkmayacaktı.
Çocukluğundan bu yana Herman’ı öteki kardeşlerinden farkı kılan yanı okumaya olan düşkünlüğüydü. Ailesi artık ona, kendi kitaplarını yazması konusunda teşvikte bulunuyordu. Yerlilerle birlikte geçirdiği günlerini anlattığı birinci iki kitabına “Tippee” ve “Omoo” adlarını verdi. 1846’da yayımladığı bu iki kitaptan sonra, 1850’de, bu sefer bahriye erlerinin kuvvetli hayatlarını mevzu aldığı “White Jackef”i çıkardı.
(Eizabeth Knapp Shaw Melville)
Ünlü muharrir Herman Melville evlendi
Herman, yazdığı kitaplarla bir anda hem İngiltere hem de ABD’de ismini duyulan ünlü bir muharrir oluvermişti. Çocukluğunda yitirdiğini hissettiği şu zenginlik, nüfus var ya, güya onu geri kazanıyordu. Şimdilik bu türlü hissediyordu en azından.
Tam da üne kavuştuğu bu devirde, eski bir aile dostlarının kızı olan Eizabeth Knapp Shaw ile evlendiler. Bu evlilik, onlara dört de çocuk getirdi. 1850’de Massachusetts’te bir çiftlik konutu satın alıp burada yaşamaya başladılar. Herman bu meskende 13 yıl yaşayacak, yazacak, bir yandan da çiftlik işleriyle uğraşacaktı…
Bu meskende üst kata bir çalışma odası yapmıştı. Kuzeye bakan penceresinden Massachustts’in en yüksek dağı Mount Greylock’un tepesini saran o harika havayı görüyordu. Çalışırken en büyük motivasyonu bu imajdı. Moby Dick’in el yazmasını, işte bu odada yazdı…
“Arrowhead” adını verdiği bu çiftlik meskeni, çok sonra bir müzeye dönüşecekti…
(Evi – Arrowhead)
Ve büyük eser, Moby Dick
Yazarken bundan habersizdi; ancak bu eser onun ismiyle anılan enfes bir Amerikan Klasiğine dönüşecekti. Aslında Herman yazarken elbette çok umutluydu. Fakat yazım süreci bile manalı, ihtimamlı, bir öteki hava taşıyordu bir kere…
Herman, Moby Dick’e başladığında aslında bir balina avcılığı serüveni yazmanın peşindeydi. İşte tam bu periyotta Amerikali Müellif Nathaniel Hawthorne ile tanıştılar. Arkadaş olmuşlardı. Hawthorne, bildiklerini, yeri geldiğinde deneyimlerini ve en çok da içinden geldiği üzere doğal fikirlerini paylaşıyordu Herman ile. Bu kitap üzerine Herman’a tavsiyesi ise, mutlaka sembolik manalarla yüklü bir romana çevirmesi istikametindeydi.
Herman, tam da dostunun dediği üzere yaptı. Hatta yapıtını dostuna adamıştı. 1851’de tamamladı Herman, Moby Dick’i. Kaptan Ahab’ın, Pequod isimli bir balina gemisindeki son seyahatini, balinaları nasıl avladıklarını anlatıyordu. Lakin bundan çok fazlasıydı. Okuyucusunu, okuduklarını düşünmeye itiyordu ve insan, kitabın derinliği işte o anda keşfediyordu.
Kitap birinci kere 14 Kasım 1851’de, New York Harper&Brothers tarafından basıldı. Lakin bu Herman’ın dünya üzerinde çöküşünün birinci resmi olmuştu. Kitap, beklediği başarıyı kazanmadı ve üstüne bir de olumsuz tenkitler almıştı. Zira Herman Melwille’yi tanıyan okuyucusu, beklediğinin dışında bir çeşitle karşılaşınca, hayal kırıklığına uğramıştı. Londra gazeteleri aslında olumlu tenkitlerde bulundu; fakat Amerikan eleştirmenler, semboller ve karmaşıklık karşısında şaşkındılar.
Bir gün Amerikan Klasikleri ortasına girecekti aslında Moby Dick, evet; fakat Herman, bunu dünyaya gözüyle hiç görmedi…
(Moby Dick)
Ya sonra…
Herman, yalnızca birinci kitaplarıyla kazandığı ünü değil, artık maddi durumunu da yitiriyordu. Babasının oğlu mu olacaktı yoksa?
Yayımcısı Harper’s, Herman’ın bir sonraki romanını basmayı reddetti. Artık para kahrı çekiyorlardı. Fakat neyse ki o bu türlü durumlara karşı idmanlıydı. 1863’te Arrwhead ismini verdiği konutunu sattı ve kronikleşen maddi problemler sebebiyle New York’a döndü. Manhattan’da bir küçük konuta yerleştiler. Aslında burada ailesinin kalabalığına dönmüştü. Onların nüfusundan yararlandı ve ABD Gümrük Servisinde sistemli bir iş buldu.
1866’da, New York’ta Gümrük Müfettişi olarak çalışmaya başlamıştı. Bir yandan da yazmaya devam ediyordu, vazgeçmedi. Tahminen de kendindeki ışıktan emindi.
“Pierre” ve “Piazza Memories” bu devirde yazdığı kitaplardı. Artık bir defa ilgiyi yitirmişti; bu kitaplar da tutmadı. Herman da “Belki düz yazıdan uzaklaşmam gerek” hissine kapılmış olacak ki, kendini büsbütün şiir yazmaya adadı. Fakat onları da kendi parasıyla batırabiliyordu.
1888’de, işinden emekliye ayrıldı. Artık en büyük yapıtlarından biri sayılacak “Billy Budd”ı yazmaya hazırlanıyordu…
Herman Melville öldü
Emekliliği sonrası Herman, “Billy Budd” ismini verdiği yapıtını yazmaya kaptırmıştı kendini. 1891’de artık basılmaya hazırdı. Lakin Herman’ın ömrü vefa etmeyecekti. Herman, 28 Eylül 1891’de, New York’taki konutunda geçirdiği kalp krizi sonucu hayata gözlerini kapadı…
Kuşkusuz istikrarsız bir mutsuzlukla ilerleyen çocukluğundan sonra, vefatına yaklaştığı vakitler da onun için çocukluğuna dönmek üzereydi. Esasen unutulmaya yüz tutmuş bir müellif olan Herman Melwille, vefatının akabinde büsbütün unutuldu. Sonra neden, 1920’lerde yine keşfedildi. Hatta yapıtları Amerikan Kütüphanesi tarafından toplanıp basılan birinci yazardı. Bundan sonra büyük bir muharrir olarak kabul gördü.
Evet, tahminen bunları dünya gözüyle göremedi; fakat eminim ki, memnunluktan yana dikiş tutmayan ruhu huzur buldu. Kıymeti bu dünyadan gittikten sonra anlaşılan, hayatı bir yerde çözümlemiş bir Herman Melwille geçti bu dünyadan…
İyi ki…
Damla Karakuş
[email protected]
Not:
Biyografisini okumak istediğiniz bireyleri lütfen bizimle paylaşın.
