Mehmet Ali Birand kimdir
Hayatının büyük bedellerini çocuk yaşta ödeyerek yola başlayan, hayatını gazetecilikle ve muvaffakiyet ile özdeşleştiren Mehmet Ali Birand’ın hayat hikâyesidir…
Seveni de çoktu, sevmeyeni de. Lakin ne olursa olsun kelam konusu gazetecilik olduğunda Mehmet Ali Birand’ın isminin geçtiği yerde söylenecek renksiz bir cümle yoktu kuşkusuz. “Hayatımın bana dokunan isimleri, şansım” diye andığı isimler, ona mesleğini getirmiş, Birand da enfes bir reverans ile karşılayıp sol yanına nakşetmişti. Son ana kadar tutkuyla bağlı olduğu işinden bir an olsun kopmadı. Bize işimizi sevdiren o hoş isimlerden biri oldu. Dünya gözü ile tanışmak mümkün olmadı; fakat artık cümlelerim cihana dağılıp tahminen onun da ruhunu yoklar, neden olmasın…
Bugün onun doğum günü…
İyi ki doğdun Mehmet Ali Birand!
İyi ki!
Çocukluğu
Mehmet Ali, 9 Aralık 1941 gecesi, İstanbul’da, Alman Hastanesi’nde, Mürvet ve İzzet Birand çiftinin oğulları olarak dünyaya geldi. Annesi Mürvet Hanım, Elazığ’ın Palu ilçesindendi. Kürt kökenliydi. Babası İzzet Bey’in kökleri ise, Karadeniz Ereğlisi’nden geliyordu. Bu hayat Mehmet Ali için eksik başlamıştı. Daha o şimdi 2 yaşındayken, babacığı kalp krizi sonucu hayata veda edecekti. Kendini bilene dek, ortadaki o kayıp yılları annesinden dinleyecekti…
İzzet Beyefendi, Maliye Bakanlığı Kaçakçılık Şubesi’nin başındaydı. Bu dünyadan göçüp gittiğinde ise Mürvet Hanım, 42 yaşındaydı. İki çocukla beş parasız kalakalmıştı…
Mehmet Ali, ileride çocukluğunu hatırlayacağı yaşlarda, Erenköy’de, dört dönümlük bir bahçenin içinde koşturuyordu. Üç katlı köşk konak karışımı, her yanı dökülen bir konutun bahçesiydi burası. Çocukluğuna dair bu bahçeyi, annesini, ağabeyi Ural’ı ve tavan ortasında cirit atan fareleri daima hatırlayacaktı. Güya ömrü bu kadar üzereydi. Meğer bu konak vaktinde ne renkli, ne cümbüşlü bir yerdi. İzzet Beyefendi devrinde her hafta devrin en tanınmış seslerini, tiyatrocularını ağırlar; birlikte müzikler söylenir, oyunlar oynanır, yenilir, içilirdi. Mehmet Ali ise, konağın ahının gittiği, vahının onu seyrettiği yokluk vakitlerini yaşamıştı…
Mürvet Hanım, kocasının üç aylığı ile meskeni geçindirmenin kederine düşmüştü. İçinde çırpındığı bu çaresizlik ona, İzzet Bey’in yasını tutması için vakit bile tanımamıştı. O, iki çocuklu bir anneydi. Yazsa tekrar bir nebze idi; asıl zorluk kış bastırdığında başlıyordu. Kömür sobası etrafında ısınıyor, alt katta haftada bir yanan hamamda yıkanıyorlardı. Günde 7, tahminen 7 sefer yapan özel bir otobüs vardı. Kar yolları kapatmadıysa bir saat süren seyahatle Kadıköy’e, oradan da vapurla inip kenti geziyorlardı. Bu, Birand Ailesi’nin klasik hayat döngüsüydü…
Bu döngünün içinde 3 yaşında bir küçük çocuk olan Mehmet Ali, karlı akşamlardan birinde, banyo gününde yaramazlık peşindeydi. Haftada bir gelen bu banyo seansları, her çocuk üzere onu da eğlendiriyordu. Az olduğu için lezzetliydi de. İzzet Beyefendi göçeli beri bir yıl geçmişti. Mürvet Hanım rutinine çoktan alışmıştı. Banyo sırası için sobanın üzerinde su kaynatıyordu. Birazdan küçük oğlunu paklayacaktı. Oğlu yerinde durabilseydi… Her şey bir anda oluvermişti. Mehmet Ali, kaynayan suyun üzerinden atlamaya çalışmış, o sırada kovayı devirivermişti. Kaynar su, sol bacağını yakmak için hiç vakit kaybetmedi. İşte artık Mehmet Ali’nin hayatının bundan sonrasını pekala etkileyecek, bir yılını hastaneye mahkum edecekti. Bu durumdan sebep vakte yayılmış 5 ameliyat geçirecekti. Yıllar sonra bugünlerden bahsederken, “Ölümün ucundan bir talih yapıtı kurtulduğum talihsizlik dizisi başlamış.” Diyecekti…
Aslında o, büyük bedelleri peşinen ödeyen bir çocuk olduğunu canının çok yandığı vakitlerde bilmiyordu. Okul hayatında yaşayacağı gelişmeler, onu ülkesinin tanıyacağı vakitlere taşıyacaktı. İşte bu, Mehmet Ali Birand’ın ömür öyküsüydü…
Eğitim hayatı
Mehmet Ali, eğitim hayatına Erenköy Zihnipaşa İlkokulu’nda başladı. 1955’te, Dışişleri Bakanlığı’nda küçük bir diplomat olan dayısı Mahmut Dikerdem’in maddi imkânları ile Galatasaray Lisesi’ne girdi. Aslında çok para kazandığı bir statüde değildi. Yeniden de yeğeninin eğitimini üstlenmişti. Hayatın işte burada yüzüne güldüğünü düşünüyordu. Daha doğrusu okurken farkında değildi de, sonraları bu türlü düşünecekti. Dayıcığı, anacığını tenzih ettiğimizde, Mehmet Ali’nin hayatına dokunmuş 4 özel elden birincisi idi.
Liseden 1962’de mezun oldu. Çabucak akabinde üniversite eğitimi için İstanbul Üniversitesi Filoloji Fakültesi’nde, Fransızca Bölümü’ne kaydoldu. Fakat okulunu maddi meselelerden sebep tamamlayamadı. Annesinin çırpınışlarını ve halinin giderek tükenişini elem içinde izliyordu. Artık çalışmaya, para kazanmaya başlamalıydı. İşte bu noktada yolu, hayatına dokunan ikinci hoş elin sahibi ile tanıştı: Kenan İnal…
(1960 Birand: Merakımdan, akrabam Ulvi Yanalı görebilmek için gittiğim Yassıada giriş kartı)
Hayatının dönüm noktaları
Dayısının dayanağı ile Galatasaray Lisesi’nde okuması, çok sonradan fark edecek olsa da, – öyledir ya hani insan yaşadığı çok büyük yoklukların, kayıpların içinde fark edemez hoşlukları – hayatının birinci dönüm noktasıydı. Ona dokunan dört hoş el olacaktı. İkincisi Kenan İnal’dı!
Kenan İnal, Koç Grubu’nun önde gelen isimlerindendi. Birand’ların da aile dostuydu. Vehbi Koç’un, Mehmet Ali ile ilgilenmesini sağlamıştı. Sol ayağından beşinci ve son ameliyatını olmak için 1963’te, beşinci ameliyatını olmaya gitti. Döndüğünde de Koç Holding’de çalışmaya başlayacaktı. Lakin hayatın onun için diğer planları vardı. Abdi İpekçi ile Galatasaray Lisesi yıllarında tanışmıştı. İpekçi, Londra’ya giderken Mehmet Ali’ye, “İlginç şeyler bulursan mektupla bildirirsin.” diyerek Milliyet’in Londra Muhabirliğini vermişti.
Londra’da bir yıl geçirdi. Ameliyatını olduğu, İngilizce öğrendiği, Milliyet’e mektupla haberler bildirdiği dolu dolu bir yıl. Temmuz 1964’te ülkesine döndüğünde ise, kendini Milliyet’te bulmuştu. Abdi İpekçi, ona, gazeteciliğin kapılarını bir anda aralayıvermişti. Mehmet Ali çok çalışmıştı bu bir yılda. Çalıştıkça da heves etmiş, sevmişti işini. Sevdikçe de İpekçi’nin takdirini kazanmıştı. Madalyonun öbür yüzünde, Abdi İpekçi, Vehbi Koç’un, “Bırakın bir mühlet bizimle çalışsın. İki lisanı olan genç bir insan. Üstelik gazeteciliği seviyor ve yetenekli görünüyor. Bir deneyelim. Şayet yapamazsa size geri döner.” Diyerek isteğini da almayı ihmal etmemişti. Mehmet Ali, attığı bu kocaman adımdan geriye dönmeyecekti. Abdi İpekçi, ona dokunan üçüncü hoş eldi…
Mehmet Ali Birand evlendi
Cemre ile Milliyet’te çalışırken karşılaştı. Cemre (Güngören), Milliyet Gazetesi’nin kurucusu Ali Naci Karacan’ın oğlu Ercüment’in üvey kızı idi. 1971’de evlendiler. Bundan sonra hayat çabalarında vakit birlikte akacaktı. Birlikte 20 yıl konaklayacakları bir seyahate başladılar. Milliyet’ten aldığı 500 Dolar ve evlilikleri, düştüler yeni bir maceraya, Brüksel’e yerleştiler. Ömürlerinde açılan bu yeni kapı, hayatlarında pek çok şeye dokunsa da, bir tek birbirlerine duydukları sevgiye dokunmayacak ya da tahminen çoğaltacaktı…
1977’de, aralarına Umur Ali ismini verdikleri oğulları da katıldı. Bir yanda işi, bir yanda ailesi, artık vakit soluksuz akıyordu. Cemre, onun hayatına dokunmuş dördüncü hoş eldi…
Brüksel günlüğü
“Milliyet’in Brüksel’deki muhabiri olmak bana çok şey kazandırdı. Hem dünya görüşümü etkiledi, hem de çok şey öğrenmemi sağladı. Şayet Brüksel’e gitmemiş, Cemre ile orada 20 yıl müddetle yaşamamış olsaydım, bugün geldiğim yerde olamazdım.” diye anacaktı Brüksel vakitlerini Mehmet Ali.
Brüksel’de yürüttüğü gazeteciliğinin kendisinin de tabiri ile dönüm noktası, 1974 Kıbrıs Harekatı idi. Dış bağlantılarında sıkıntılı olarak bilinen Türkiye, artık apansızın dünyanın gündemine oturmuş, tüm gözler Ankara’ya çevrilmişti. Artık bu dışarıya dönük gelişmelerde, yurt dışında çalışan gazetecilere daha çok gereksinim vardı…
Mehmet Ali de, kendisinden istenilenle yetinmemiş, sonlarını Brüksel’in dışına taşırmıştı. Günden güne daha da artan bir aşkla yürütüyordu mesleğini. Yurt dışında yaşamanın avantajlarını çok uygun pahalandıran, iş verilmeden işin peşinde koşan Mehmet Ali, parıl parıl parlatmıştı kendini. Artık aranan isimlerdendi. 1974’ten sonra, yalnızca Brüksel’de değildi. Avrupa Kurulu için daima Washington, Atina, Strasburg’a gidiyordu.
Brüksel, ona bir ömür sunmuştu ve Mehmet Ali de bu ömrü çok uygun değerlendirmişti. Bilgisini, dünyasını, kalbini büyütmüştü burada. Akan vakti yakalamayı, hakikat yönetmeyi öğrenmişti. Burası, en çok şahsî gelişimine katkıda bulunmuştu. Günden güne daha çok şey öğreniyor, daha çok tecrübe kazanıyordu ve bu kalıcı hale gelmeliydi. Böylelikle arka arda kitaplar yazdı. Buraların, onu ne kadar geliştirdiğinin ispatı kitaplar. Ayrıyeten Abdi İpekçi’den sonra kısa bir periyot için de olsa, Milliyet’in Genel Yayın Direktörlüğünü de yaptı…
Brüksel’de yazdığı kitaplar
1976’da yazdığı birinci kitaba, “30 Sıcak Gün” ismini vermişti. Kıbrıs Harekatı’nın perde ardında yaşananları, sonrasında Türkiye’nin dış bağlantılarının durumunu anlatıyordu. 1979’da “Diyet” ismini verdiği kitabında da tekrar tıpkı içeriğe devam etmişti. 1978’de, yeniden Türkiye Avrupa bağları üzerine yazdığı kitabına “Bir Pazar Hikâyesi” ismini vermişti. 2005’e kadar 10 baskı yapan bu kitabı, her baskıda yaşanan son gelişmeleri de ekleyerek güncelliyordu. Kitap nihayetinde Türkiye’nin, AB tarihçesini barındıran bir kitaba dönüşmüştü; Doğan Kitap’tan, “Türkiye’nin Avrupa Macerası” ismiyle çıktı.
1986’da, “Emret Komutanım” ismini verdiği, Türk Silahlı Kuvvetleri ile ilgili sivil biri tarafından yazılmış birinci kitap olma özelliğini taşıyan kitabını yazdı. Milliyet Yayınları’nın bastığı bu kitapta Mehmet Ali Birand, TSK’nın işleyişini, subaylarını nasıl eğittiğini anlatıyordu.
1983’te, “12 Eylül 04.00” ve 1988’de de, “APO ve PKK” ismini verdiği kitapları yazdı…
32. Gün
Attığı onlarca sağlam adımın akabinde bir sağlam adım daha attı Mehmet Ali. Büyüttüğü kalbi vücuduna, çoğalttığı bilgisi ruhuna sığmıyor; gazetecilik, yazdığı kitaplar ona yetmiyordu güya. Sıcak temasta olacağı öteki işler de yapmak, televizyon ile daha geniş kitlelere ulaşmak istiyordu. 1985’te, 32. Gün isimli, memleketler arası alakaları ele alan, yabancı devlet adamlarını konuk aldığı aylık bir haber programını başlattı. TRT’nin durağanlığından uzak bu program, çok sevilmişti. Yıllarca süreceği, daha birinci yayınlardan belliydi…
Birand, sevileceğini düşünüyordu aslında. Avrupa televizyonlarından örnek aldığı pek çok programdan esinlenmişti. Ancak bu kadar şöhrete ulaşacağını kendisi bile düşünmemişti. Programın muvaffakiyetini, “… en büyük katkı Can Dündar, Mithat Rahmet, Çiğdem Anat, Ali Kırca, Deniz Arman, Cüneyt Özdemir, Rıdvan Akar, Musa Çözen, Talip Korkmaz, Sacit Baydar başta olmak üzere, sayısız muhabir, kameraman ve teknisyenden gelmiştir.” diye özetleyecekti.
(1970 – Belçikanın ünlü Dışişleri Bakanı Pierre Hormel ve Bayan Çağlayangil)
Eski Fransa Devlet Lideri François Mitterand, Avrupa Kurulu eski lideri Romano Prodi, eski Fransa Devlet Lideri Jacques Chirac, Ürdün Hükümdarı Hüseyin ve oğlu Kral Abdullah, Suriye Devlet Lideri Bessar Essad, eski Irak önderi Saddam Hüseyin, Rusya Federasyonu eski lideri Gorbachov, Yeltsin, Filistin başkanı Yassir Arafat, Alman Başbakanı Helmut Kohl, Schröder ve eski İngiltere Başbakanı Margaret Thatcher, Karamanlis, Mitsotakis, Rabin, Simon Peres… 32. Gün için konuştuğu ünlü isimlerin listesi uzayıp gidiyordu. Programı şimdi birinci yılını dolduruyordu ki, 1986’da bir adım daha atmaya karar verdi. Milliyet’i ve Sovyetler Birliği yetkililerini ikna ederek Moskova’da da bir ofis açmıştı. İşinin de daima takipçisi oldu. Her ay kesinlikle Moskova’ya gidiyor, gelişmeleri izliyordu. Bu süreçte Gorbaçov Devri ile birlikte açılım da başlıyordu. Birand’ın Moskova-Brüksel ortasındaki bu seyahatler da yoluna yeni parlak taşlar döşüyordu. Bir yanı nasıl işini aşkla yapıyorsa, öteki yanı da aşkla öğrenmenin, yenilikleri hafızasına davet etmenin peşindeydi…
Kabına sığamıyordu
Nasıl ki gazetecilik yaparken kitap yazmak için de çırpınmıştı, artık de tek başına 32. Gün’ü yapıyor olmak ona yetmiyordu. Daha fazlasını yapması gerektiğini, hakikat vakit geldiğinde daima bir adım daha atması gerektiğini biliyordu. Programının yanı sıra belgesel yapmak için harekete geçmeliydi…
1989’da, Kıbrıs Belgeselini çekti. Çabucak akabinde 27 Mayıs Darbesi’ni mevzu aldığı çalışması Demirkırat’ı geçirdi hayata. Sonra da art geriye 12 Mart-12 Eylül ve Özallı Yıllar geldi. “Bütün bunları Can Dündar ve Bülent Çaplı üzere iki dev ismin sayesinde gerçekleştirebildim.” Diyordu…
Öcalan ile yapılan birinci röportaj
Abdullah Öcalan ismini Türkiye birinci kere 15 Ağustos 1984’te yaptığı hareketle tanıdı. Attığı bu birinci imzanın akabinde kanlı örgütünü elebaşı olarak tanınacaktı. Gündemdeki kanlı yüzü yaşlanıp eskise de, acısını eskimiyordu… Birand, işine duyduğu heyecanın peşinde, daha evvel yapılmamışı yaptı, tabuları yıktı ve Öcalan ile birinci röportajı 1988’de yaptı. Lübnan’ın Bekaa Vadisinde PKK Kampında yaptığı bu röportaj, yalnızca gazeteciliği değil, özel hayatına da uzunca bir mühlet etkileyecekti. Daha evvel kimsenin atmadığı bu adımı Milliyet’in atışı büyük olay olmuştu. Televizyonda yayınlanmasına müsaade verilmeyen röportaj, gazetede yayımlanmıştı. Lakin gazete toplatıldı. Birand’ın da hayatı boyunca asker ile ortası bir daha düzelmeyecekti…
Birand, bu süreci “APO ve PKK” ismini verdiği kitapta yazdı. 1992’de, ülkenin çukurlaşan kanları üzerine bir röportaj daha yaptı. Bu sefer görüşme Şam’daydı ve bu sefer televizyonda yayınlanmıştı. Türkiye’nin gündemine oturdu…
Bu olayın vakte yayılan yankılarının Birand’ın üzerine düşen nahoş notaları ortada ses veriyordu. 1998’de yakalanan PKK’nin üst seviye yöneticilerinden Şemdin Sakık’ın tabirine eklenen palavra uzantılarla Andıç Olayı ortaya çıkmış oldu. Sakık’ın, 26 Nisan 1998’de Sabah Gazetesi’nde yayımlanan ve sonrada palavra olduğu ortaya çıkan sözlerinin bir kısmında şöyle diyordu:
“Basın mensupları içinde de örgütün parayla yazdırdığı ya da konuşturduğu çok ünlü bireyler bulunmaktadır. Kimilerini da parayla satın alabileceğini düşünür. Bunlara örgütte eyyamcılar denir. Bunun yanında Ülkede Gündem, Özgürleşen Yurtsever Gençlik, Evrensel, Özgür Halk, Demokrasi, Emek gibi basın organları da örgütün finanse ettiği kuruluşlardır. Doğu Perinçek ve Mehmet Ali Birand’ın Öcalan ile görüşmesi ona Türk basınında kapıların açılmasına neden olmuştur. Öcalan bana, para karşılığında konuşan ya da yazanlar arasında Mahir Kaynak, Becerikli Sayın, Cengiz Çandar, Mehmet Ali Birand ve Yalçın Küçük’ün isimlerini söyledi.”
Ne olmuştu
Bu uydurma belgeyi, Çevik Bir ve Erol Özkasnak göndermişti. Sakık’ın kelamda tabirine nazaran, kimi gazeteciler ve STK’lar, para karşılığı PKK’ya dayanak oluyordu. Gazeteciler ortasında Birand’ın da ismi geçiyordu…
Birand, bahis hakkında hazırladığı, Son Darbe: 28 Şubat isimli belgeselde bu yaşananları da anlatacaktı. Periyodun Genelkurmay II. Lideri Çevir Bir, 24 Nisan günü “Andıç” adlı belgeyi imzalamıştı. Hedef ise, Sakık’ın sözleri ile can sıkan gazetecileri, siyasetçileri, istekli kuruluşları, işadamlarını yıpratmaktı. Belgesel diyordu ki, kelam konusu isimler yıpratılacak ve akabinde da haklarında dava açılacaktı. Böylelikle bu isimler Sakık’ın tabirine eklenmişti.
Planın bir sonraki etabında söz, “Şok İfadeler” başlığı ile Sabah ve Hürriyet gazetelerinde yayımlandı. Bu olayın üzerine Birand, Sabah’tan atılmış, 32. Gün de Show TV’de askıya alınmıştı. Neyse ki bir mühlet sonra Sakık, mahkemeye çıkarıldığında gazetelerde yer alan sözleri, hiçbir vakit bu tarafta itiraflarda bulunmadığını söyleyerek reddetmişti.
Bunun üzerine Sabah Gazetesi köşe muharriri Can Ataklı, mevzuya açıklık getirecek birinci bilgileri yazdı. yeni Şafak müellifi ve Fazilet Partisi Milletvekili Nazlı Ilıcak da, 21 Ekim 2000’de, köşesinde “Çevik Bir’in Güçlü Aksiyon Planı” ismini verdiği bir yazı kaleme almıştı…
Birand, kendi kalemiyle şöyle özetleyecekti bu günleri anarken:
“1997’de ünlü 28 Şubat müdahalesine muhalefetim ve Kürt probleminde resmi ideoloji ve söyleme karşı çıkmam nedeniyle, asker tarafından anılandım. Genelkurmay Başkanlığı’nda hazırlanmış bir komplo sonucu, Sabah’tan kovuldum ve Show TV’deki programım da durduruldu. Asker, Kürt problemiyle ilgili tavrımdan ötürü beni cezalandırmıştı. Hayatımda hiçbir vakit bu kadar acı çekmemiştim.”
Türkiye’ye dönüşü
Brüksel’e attığı o birinci adımın akabinde Avrupa’da fevkalade işler yapmıştı. “İnanılmaz gazetecilik yaşamım” diye tanımladığı süreç, 1991’e kadar sürdü. Karısı Cemre Hanım ile geri dönme vaktinin geldiğine karar vermişlerdi. Umur da ilkokulu bitirmişti artık. Bir dönüm noktası, bir karar anıydı bu; ya geri dönecekler ya da bundan bu türlü hayatlarının tümünü burada geçireceklerdi. Buradan çok şey öğrendiklerine ve bunun yettiğine karar verdiklerinde yola çıktılar. Haziran 1991’de, İstanbul’a yerleştiler ve hayatları bir sefer daha değişiverdi…
Sevdiklerine yakın durmanın damaklarında bıraktığı eşsiz lezzete kavuşmuşlardı. Kuşkusuz bu yeni hayatlarının en renkli yanıydı. Meğer bir yandan da kabul etmeli ki, ömürleri karanlık günler de yaşıyordu artık. Milliyet’ten ayrılıp Sabah’a geçtiğinde, 32. Gün’ü TRT’den, Show TV’ye taşıdığında çok şey değişmişti. Bu günleri şöyle anlatacaktı:
“Hem o devirlerdeki PKK terörünün artması nedeniyle esen fırtınaların ortasında kaldım hem de devlet siyasetlerine muhalif yaklaşımım bana değerliye mal oldu. Yıllar sonra farkına vardım ki, TRT’de açılan davalarda dahi asker parmağı varmış. Yıllarca, arkası arkasına gelen mahkemelerle gayret ettim. Çok yorucu ve üzücü devirlerden geçtim.”
TRT davası
Karanlık günlerden biri, Birand’a, TRT için 32. Gün programını hazırladığı devirde sahtecilik ve dolandırıcılık argümanı ile hakkında açılan kamu davasıydı. Yargılandı. Karar giydi.
TRT Teftiş Kurulu’nun raporuna nazaran Birand’ı uğrattığı ziyan 2 milyon Belçika Frangı idi. Birand, Ankara 17. Asliye Ceza Mahkemesi’nin verdiği 1994/1315 sayılı kararıyla, TRT’yi dolandırmak kabahatinden, 11 ay 20 gün mahpus cezasına çarptırıldı. Birand, TRT’nin ziyanını geri ödemiş, mahpus cezası da para cezasına çevrilmişti.
Hakkında birebir cürümden ikinci bir dava daha açıldı. Mahkemece cürmü sabit görülmüştü; fakat vakit aşımı nedeniyle de dava düştü.
Bu davada Birand, kendisin şöyle savunmuştu:
“Rusya’nın bozkırlarından Arabistan’ın çöllerine kadar gitmediğimiz yer kalmadı. Faturanın işlemediği hatta bilinmediği yerlerde resmi muamelenin aradığı adaba uygun halde nasıl doküman bulabilirdik? […] Devrin birtakım güvenlik kuvvet temsilcilerinin adalet sistemi üstündeki “ikna yeteneklerini” kullanmaları, medyada bizi seven(!) kimi muharrirlerin dayanağı sayesinde 17. Asliye Ceza Mahkemesi hiç oralı olmadı ve kararını verdi. Beş yıl içinde kuruma verdiğimiz 4400 dokümandan (2 milyar 600 milyonluk harcama) TRT’nin yöntemsiz diye argüman ettiği 440 adedinden gerekene uymayan altısını (64 milyon TL-9.573 dolar) hata niteliğinde buldu ve maddedeki en düşük cezayı 11 aylık mahpus cezasını, 3.5 milyon Türk Lirasına çevirip tecil etti. Böylece Azerbaycan, Tacikistan ve Irak çöllerindeki çekimler için aldığımız fakat, metoda uygun bulunmayan 64 milyon TL’lik 6 fatura yüzünden hatalı bulunduk.”
Farklı bir dünyanın kapıları
Korkunç olay diye tanımladığı o komplo süreci, bir öteki pencereden bakıldığında da farklı bir kapı açmış, farklı bir dünya sunmuştu. O devir Aydın Doğan, askerden korkmayan tek işveren olarak kabul görüyordu. Temmuz 1997’de, Doğan, Birand’a, CNN Türk’ün kuruluşunda misyon verdi ve Birand, Posta Gazetesi’ne başyazar oldu.
Yine yerinde durmuyor, yeni projeler ile selamlıyordu. CNN Türk’te geçen vakitlerini çok hoş diye anacaktı. Bir devir “Manşet” isimli bir siyasi talk show sundu. Bu program da çok sevilmişti.
2005’te, Kanal D Ana Haber Bülteni Spikeri ve Genel Yayın Direktörü oldu. Onu en çok bugünleri ile hatırlayacaktık doğrusu. Üstelik o bu iş için, “Hiç bilmediğim bir alandı, fakat işin içinden sanırım yüzümün akıyla çıktım.” diyecekti. Ocak 2009’da, yolu tekrar CNN Türk ile kesişti. Türkiye’de birinci sefer uygulanacak bir proje için kolları sıvamıştı. Ortak bir haber merkezi oluşturmuşları ve Birand, hem CNN Türk’ün hem Kanal D’nin Genel Yayın Direktörü olmuştu.
Ödülleri
Bu kısımda kendi cümlelerini, olduğu üzere aktarmak istiyorum size:
“Bütün bu hayat sırasında yüzlerce konferansa katılıp konuşmalar yaptım, mükafatlar aldım. Fakat hiçbiri, Avrupa Kurulunun ‘Yılın Gazetecisi’ (1987) , TÜYAP kitap fuarının ‘Yılın Yazarı’ (1976), Lion kulüplerinin Melvin Jones Fellow mükafatı ve Fransız Şövalye nişanı (1993) kadar beni tatmin etmedi.”
Bir de şöyle diyordu hayatına dair onca şeyden bahsettiği cümlelerinin akabinde:
“Bu satırları yazana kadar da işin başında olduğuma nazaran, demek ki hâlâ başarılıyım, demektir.”
Mehmet Ali Birand öldü
Birand da sonunda kansere yakalananlardan oldu. Teşhisi pankreas kanseriydi. Yediğine içtiğine daima dikkat etmiş, spor yapmış, ağzına sigarayı hiç sürmemişti; ancak bu illet gelip ona da yapışıvermişti. Bir sürü ameliyat geçirmiş ve kemoterapi almıştı. 17 Ocak 2013’te, Amerikan Hastanesi’nde, tedavisinin bir kesimi olan safra kesesindeki stentlerin değiştirileceği ameliyattan sonra, ağır bakımda hayata veda etti…
Ölüm haberi medyadan sabah saatlerinde duyuruldu. Lakin oğlu ve hastane bu haberi yalanlamıştı. Yüreklere bir su serpilmişti ki, çabuk buharlaştı. Oğlu Umur, 19.00 sularında yaptığı bir açıklama ile babasının 18.29’da hayata gözlerini kapadığını açıkladı.
19 Ocak’ta, Doğan Tv Center’de yapılan bir merasimin akabinde Teşvikiye Camii’nde cenaze namazı kılındı ve Birand’ın cansız vücudu, Anadolu Hisarı’ndaki aile kabristanına defnedildi. Akabinde Belediye Meclisi kararıyla Beykoz ilçesinde, Kavacık, Anadolu Hisarı ve Kanlıca’da yer alan Çiftlik Caddesi’nin ismi, “Mehmet Ali Birand Caddesi” olarak değiştirilecekti. Akabinde pek çok insanın söyleyecek renkli cümleleri vardı; söylediler de. Aydın Doğan, Kanal D Haber Bülteni’ne canlı bağlanarak şunları söylemişti örneğin:
“Bana nazaran Türk basını büyük bir haberciyi kaybetti. Hem basın hem televizyon dünyası… Yeni yetişenler daima Mehmet Ali Birand’ı habercilikte, başarıda örnek alacaklar.”
Öyleydi hakikaten de. Birand’ın tüm ömrü boyunca peşinden koştuğu şey, başarılı olmaktı. Ayşe Arman’ın, Birand’ın akabinde köşesinde kaleme aldığı yazısında da dediği üzere, cenazesi de öyleydi. Beşerler ona veda etmek için gelmişlerdi. Muhakkak ki çok sevmişlerdi. Tahminen de işte bu gerçek muvaffakiyetin bir madalyondan yansıyan asıl yüzüydü…
Gazeteciliği üzerine muntazam bir kıyafet üzere uyduran, daima daha düzgününü öğrenmenin, onu kalıcı kılmanın peşinden koşan bir Mehmet Ali Birand geçti bu dünyadan…
İyi ki…
Damla Karakuş
Not: Biyografisini okumak istediğiniz şahısları lütfen bizimle paylaşın.
Instagram:
