Sadri Alışık kimdir
Turist Ömer, Ofsayt Osman, Ali Baba ve daha kacı ile yüzümüzü güldüren, Müjgan’a okuduğu şiirlerde gözlerimizi dolduran adam, Sadri Alışık’ın hayat hikayesidir…
O, İstanbul’un içinde, ona aşık, Sadri Alışık! Şiirlerini yazdı ona, sokaklarında yürüyüp, hayatın içinde karakterlerini çıkardı. Yıllar yıllar sonrasına bile yetecek kadar zamansızdı üstelik bu karakterler. Ofsayt Osman’ın mahkemede “Bu da mı gol değil Hakim Beyefendi?” diye sorarken biz de sormaz mıyız? Turist Ömer ile avareliğe yakıştırmaz mıyız ruhumuzu bir sinema mühletince? Bir hoş İstanbul beyefendisi olup, başında şapkası, elinde bir tek ona yakışan sigarası ile karşımıza çıktığında, hangimiz hayran olmayız ki ona… Mahallemizin ağabeyi, Müjgan’a aşık şiirli adam, Hüsnü için dökmez miyiz gözyaşlarımızı? “Para için ağabeycim, para!” dediğinde, kendimizi bir boşluğun içinde pek çok soru sorarken bulmaz mıyız? Sadri Baba, “Ben seni unutmak için sevmedim” diye içli içli söylerken, olay örgüsüne midir sümüklü sulu göz yaşlarımız, yoksa onun şiirli sesine mi, karışmaz mıyız?
Bu soruların sayısını sonlandıramam muhtemelen. Evet, bir 90 jenerasyonu olarak onu yakalayamadım; ancak anladım, hissettim. Hoş bir adamdı; gördüm. Sonra bugün oğlu Kerem Alışık’ın yaptığı açıklamayı okudum. “Baba demeyi özledim” diyordu. Bunun tanımı zati yok. Bir de şöyle diyebiliyordu ki, ne keyifli ona: “Babam tek başına bir konservatuvardı. Müziğiyle, şiiriyle, fotoğrafıyla, harikulade özellikli bir adamdı. Ülkesinin bütün yüreklerine ulaşan samimi, fedakar, candan, evvel insan ancak yanında daima Çolpan İlhan. Onun sağı, solu, altı, üstü daima Çolpan İlhan, bütün bu başarılarında en büyük hisse sahibi diyebilirim. Sinemalarında daima ofsaytta kalan bir adamdır lakin hayatın içinde tek golü Çolpan İlhan’dır”…
Bugün onun vefat yıl dönümü… O denli işte… “Bu akşam affınıza mağruren biraz şeyim. Efkarlıyım ağabeyler, efkarlı…”
Sevgimle…
Çocukluğu
Sadri, 5 Nisan 1925’te, İstanbul’da, Saffet Hanım ve Rafet Bey’in oğlu olarak dünyaya gediğinde ailesi, ona, “Mehmet Sadrettin” ismini verdi. Her ne kadar oğullarına bu ismi verseler de, oğullarına “Sadri” diyorlardı. Yani Sadri, ismini sanatçı olduktan sonra seçmeyecekti. Çocukluğundan beri duymaya alıştığı isimle kendini tanıtacaktı…
Babası Rafet Beyefendi kaptandı; Rafet Kaptan. Mesleği gereği haftada en fazla bir iki gün bulunuyordu. Onun denizde olduğu vakitlerde da konutun yönetimi annesi Saffet Hanım’daydı. Sadri 8 yaşına geldiğinde bir de kız kardeşi olmuştu. Ona da “Nevin” ismini verdiler.
Sadri, daima etrafını gözlemleyen bir çocuktu. Birinci sefer bir sünnet merasiminde Naşid Özcan Tiyatrosu’nu izlediğinde şimdi 6-7 yaşlarında bir küçük çocuktu. Tiyatroyla bu tanışıklığı gönlünün en aydınlık noktalarını daha da aydınlatmıştı. Çocuk aklıyla ya da kalbiyle tanım edemeyeceği bir tutkuydu bu. Çok geçmeden kendi piyeslerini hazırlayıp mahalleden arkadaşlarına şovlar sunmaya başladı. O denli çocuksu, süreksiz oyunlar da değildi doğrusu. Gelecekten biri gelse örneğin, onun ilkokul üçüncü sınıfta sahneye çıktığı birinci başrolündeki hevesi ve muvaffakiyetini kendi vaktindeki o kocaman Sadri’den ayırt edemezdi tahminen. Yani en azından onun en az bir sinemasını izlemiş biri için bu çok da ütopik bir niyet değildi…
Tiyatroyla iç içe eğitim hayatı
Sadri, eğitim hayatına Paşabahçe 39. İlkokulu’nda başladı. Üçüncü sınıfta birinci başrolünü oynadığı oyun ise, “İstiklal Piyesi” idi. “Adalı Halil” olarak seyircisinin karşısında heyecanlıydı…
Sadri ilkokulu bitirdiğinde ailecek Cağaloğlu’na taşınmışlardı. Ortaokula, Beykoz Ortaokulu’nda – şimdiki ismiyle Ziya Ünsel İlköğretim Okulu – devam etti. Burada tiyatro yapması mümkün değildi. Okulun imkanları bunu sağlayamıyordu. İstanbul Erkek Lisesi’nde eğitimine başladığında ise, Cağaloğlu Halk Evi’nde tiyatro eğitimi almaya başladı. İlkokulda sahneye çıkmış; fakat sonrasında tiyatro ile sahnede bir bağ kuramamıştı. Yeniden de tutkusu da hala yerli yerindeydi. Bu eğitim işi nitekim uygun olmuştu. Akabinde da Hoş Sanatlar Akademisi Fotoğraf Bölümü’nde eğitim almaya başladı.
Sanatın yalnızca tiyatro kısmına tutulmamıştı aşikâr ki! Kısa bir mühlet de olsa mecmualarda grafikerlik yapacak ve yıllarca pek çok yağlı boya, karakalem çalışmalar biriktirecekti…
Profesyonel oyunculuk yolunda
Sadri, bir sefer daha sahneye çıktığında, Eminönü Halk Meskeni sahnesindeydi ve yıl 1939’du. Hala amatördü şüphesiz. Fakat eğitimlerine de devam ediyordu. Bir eşik vardı aşması gereken güya. Yolu nereden geçerse geçsin, sonunda oyunculuğa varacağını biliyor üzereydi. Nihayet profesyonelliğe birinci adımını 1943’te, Raşit İstek Tiyatrosu’nda attı. Bu bereketli adım, daha atacağı pek çoklarının birincisiydi. Küçük Sahne, Kent Oyuncuları, Oda Tiyatrosu üzere pek çok toplulukla sahneye çıktı…
(Günahsızlar)
Sinemada Sadri Alışık
Onun yolu birinci tiyatro oyunlarından geçse de biz Sadri Alışık’ı sinemadaki pek çok ölümsüz karakterle tanıdık. Tiyatro, fotoğraf derken, Sadri, 1944’te, direktör koltuğunda Faruk Kenç’in oturduğu “Günahsızlar” sinemasıyla beyazperdedeydi. Kimsesiz bir kızla, ona yardım eden bir balıkçının öyküsünün anlatıldığı bu sinemadan sonra pek çok sinemada başrol ya da yardımcı roller demeksizin daima vardı. Lakin asıl 1959’da “Yalnızlar Rıhtımı”nda, “Rıdvan Kaptan” rolü ile parıl parıl parlıyordu. Kıssası usta muharrir Attila İlhan’a aitti ve müzikleri, oyuncuları, fonda eski İstanbul öylesine lezzetliydi ki, dikkatlerden kaçmadı.
Şimdi şöhret basamaklarını bir bir tırmanma vaktiydi…
Ve aşk
Yalnızlar Rıhtımı, Sadri’ye yalnızca şöhreti değil, ömürlük aşkı da getirmişti. Başrolleri paylaştığı Çolpan İlhan ile gıpta edilecek bir aşka tutuldular. Onlar aşkı sinemalarda oynarken, bu gerçek aşk, kalplerinden de taşıyordu. 20 Ağustos 1959’da evlendiler. Sadece vefatın ayıracağı cinsten bir evlilikti bu.
1960’ta da evlilikleri oğulları Kerem’in doğuşuyla taçlandı, sonsuz oldu…
Sadri Alışık’tan “Ah Müjgan Ah” şiiri VİDEO
Ölümsüz dostluk
Evet, elbette Ayhan Işık’tan bahsediyorum. Tahminen bizim yaşımız elvermiyor; lakin eminim devrine şahit olmuşların burun direkleri daha çok sızlıyordur. Onlar sinemalarda enfes bir ikili oldular. Fakat yalnızca sinemalarda değil, gerçek hayatta da bu değişmedi. Dosttan öte kardeş oldular. Sadri, gerçek aşkın yanında, gerçek dostluğu da bulacak kadar şanslı olmuştu şu hayatta…
Sadri ve Ayhan, 1951’de, bir sinema setinde tanıştılar. Sadri 26, Ayhan ise, 22 yaşındaydı. Bu genç iki delikanlı, tanıştıkları andan itibaren dostluklarını başlattılar ve bir daha hiç kopmadılar. Hayatın acı gerçeği vefat vardı şüphesiz. Ancak hakikaten de vefat hasıl olana dek, birbirlerinin kalbini kıracak her hareketten, her kopuştan sakındılar. Daima göz önünde, daima dildelerdi ve parmakla gösteriliyorlardı.
Bir yandan da 70’ler basının magazin gündemindelerdi. Bu dostluk, yalnızca gıpta uyandırmıyor, birebir vakitte şaşkınlık da yaratıyordu. Lakin onlar formülü ailecek kenetlenmekte bulmuşlardı. Zira eşler Çolpan ve Gülşen de bu enfes dostluğun bir parçasıydılar. Bu dostluğun sırrı sorulduğunda dördünün ortak açıklaması, aslında pek net bir karşılıktı: “Bütün sorun dostluk denen kavramın şuuruna varabilmek ve onun ehemmiyetini kavrayabilmektir.”
Dile kolay, tam 10 sinemada birliktelerdi ve onlar hiç çıkarsız yürüdüler bu yolda. Sevgilerinin yanında hürmetleri hiç bozulmadı. Bu dostluk, aslında tahminen de bu türlü böyle pekişti. Bilhassa 1961’de başlayan (1961-1962) ve altı sinema sürecek “Küçük Hanımefendi” serisinin dördünde bir ortada olmaları en özeliydi. Ayhan Işık ve Belgin Doruk’un başrolleri paylaştığı bu sinemada, güzel jönün varlıklı arkadaşı Bülent karakteriyle beyazperdedeydi Sadri.
Bu gibisi az rastlanır dostluk, 28 yıl sürdü. Zira Ayhan Işık, 16 Haziran 1979’da, 50’sinde arkasında yüzlerce sinema yanında bir de kederli bir dost bırakmıştı. Sadri Alışık da çok değil bir ay evvel, 15 Mayıs’ta feci bir trafik kazası geçirmişti. İşte o vakit 48 saat dostunun başucunda bekleyişini gözleri yaşlı anımsatırken Sadri, “Biz de onun başucunda bekledik” cümlesini tamamlamaya bile gücü yetmeyecekti. Zira beyhude, beklediği uyanmıyordu.
Sadri, şu feci kazanın akabinde yüzünde pek çok yara izi vardı. Bunlardan ameliyat olacaktı. Tabibi, “Elimiz değmişken yüzünüzdeki kırışıklıkları da düzeltelim” diye teklif ettiğinde, “Aman tabip, sakın ha! Ben onlara bir ömür verdim!” diye cevaplamıştı. O çizgilerde sevdiği herkes, Ayhan Işık da vardı…
Onun yokluğunu içine hiç kabullendiremedi ki Sadri. Nasıl vefalıydı… Eşi Çolpan İlhan, çok sonra, Sadri Alışık’ın da vefatından sonra, yaptığı bir açıklamada, dostunun vefatının Sadri’yi çok sarstığını, ömründen en az 10 yıl alıp götürdüğünü paylaşacaktı. Ayhan Işık’ın onlarca fotoğrafını çizip, sonra da kağıtları konutun içinde uçuruyordu. Tahminen de katlanan hasretini bu türlü bastırıyordu. Lakin galiba en zoru Ayhan Işıksız bir yeni yıla girmekti. Onun akabinde her yıl başında Ayhan Işık’ın mezarı önüne gidip, farı mezarın üzerine tutuyordu. Bu türlü vakitleri büyük bir suskunluk içeriyordu. Aslında dostunun akabinde genel bir sessizliğe de bürünmüştü.
Bir de mektup yazmıştı. Dostunun vakitsiz ayrılığı üzerine şunları söylüyordu Sadri Alışık:
“Bugün Neriman’ın sana saksı getirdiği gündü. Akşama kadar, taşını, selvini, çiçeğini yine düzenledik. Nedense Amerika’dan döndüğün günü anımsadım. Lakin o gün halbuki, seninle öbür bir şeyleri düzenliyormuşuz fark etmeden. Harbiye civarında bir bardı. Votkanı ayaklı bardakta içmek için garsonları uyardın. Dostça, sonra dostluk üzerine konuştuğun bir müddet. Bir müddet de… Dostluk etmişiz böylelikle. Müddet dediğim de ömrünmüş bak sadece… Uygun geceler… Örtünmeyi unutma, üşütürsün”.
Turist Ömer efsanesi
Sizce de sahiden de bir efsane değil mi? Hiç izlemeyeni bile tanımaz mı Turist Ömer selamını? Hem artık Türkçede bir sözcük olarak bile yeri var neredeyse: “Turist Ömer gibi!”
Efsanelerin daima bir çıkış noktası var şüphesiz. Turist Ömer de, aslında beyazperde için birinci olarak “Helal Olsun Ali Abi” sinemasında bir yan karakterdi. Başrolde ise, Ayhan Işık vardı. Bu tahminen de onların ölümsüz, riyasız dostluğunun yansımasıydı. Turist Ömer, Ali (Ayhan Işık) karakterinin yancısıydı bir nevi; lakin sinemada daha çok Turist Ömer’den konuşuldu. Hatta daha sonra Ayşecik Yavru Melek’te de vardı. Bunun üzerine direktör Hulki Saner de Sadri’ye, Turist Ömer’in başrol olacağı bir sinemanın teklifiyle gitti…
Tabii aslında bunun da evveliyatı vardı. Yani Turist Ömer o denli durduk yere parlamamıştı. Arkasında bir emek vardı. Hulki Saner, sinemada yan karakteri tatlı bir serseri olarak düşünmüştü. Moda’da balıkçılık yapan eğlenceli bir adam olan amcası esin kaynağıydı. Bu rolü Sadri’nin oynamasını istiyordu. Oturup Sadri’ye de anlattı bu karakteri ve ortaya nasıl bir şey çıkacağını ikisi de her an düşünüyordu. Bir arayışa girmişlerdi. O aranan, Sadri’nin ayağına resen geldi aslında. Üstelik de bir dolmuşta. Bir işi gereği dolmuşla sinema yazıhanelerinin yolunu tutmuştu Sadri. Tanınmamak için de sürücünün çabucak ardına oturmuş, etrafla pek alakadar olmuyordu. Lakin daha sonra dolmuşa binen gençten bir delikanlı onu tanımış ve göz göze geldikleri birinci anda bıçkın bir delikanlı edasında, “Sadri Abi merhaba, nasılsın?” deyivermişti. Sadri pek oralı olmadı. Beklediğinin önünde durduğunu şimdi karamamıştı. Şu an yalnızca tanınmak istemediğine odaklanmıştı ve “Karıştırdınız herhalde” diyerek geçiştirmek istedi. Bu sefer daha da ısrarcı bir formda geldi karşılık: “Daha dün akşam bahçe sinemasında anadın mı sinemasını seyrettik icabında!” Kırkayak lakaplı bu gencin pes etmeye niyeti de yoktu. Herkes dolmuştan inip de ikisi kaldıktan sonra “Eyvallah Sadri Baba! Yani tekrar geçen akşam diyorum, bizi üzücü yedin anadın mı?”
Kırkayak gitmişti; neyse ki sonunda Sadri’nin de beyninde bir ampul yanmıştı. Bu delikanlının hallerinin karakterlerine nasıl da uygun olduğunu fark etmişti. Fikirlerini Hulki Saner ile de paylaştı ve buradan yola çıkarak Turist Ömer doğdu…
Yan karakter olarak göründüğü iki sinemadan sonra 1964’te, Turist Ömer sineması beyazperdedeydi. Oyuncusu, direktörü, seyircisi herkes bu karakterden ziyadesiyle mutluydu. Kimseye eyvallahı olmayan, bir şeyi canı istemeden yapmayan, hiçbir işte daima çalışamayan, yeniden de güzel niyetinden ödün vermeyen, avare Turist Ömer pek sevilmişti. Türk Sineması’nın en kıymetli, hatta tahminen de birinci güldürü karakterlerindendi. Daha sonra da pek çok farklı sinemada Turist Ömer seyircisinin karşısındaydı…
Sonra Turist Ömer yurt dışına da açıldı, hatta yetmedi uzaya. 1966’da Turist Ömer Almanya’da, 1969’da Turist Ömer Arabistan’da, 1970’te de Turist Ömer Yamyamlar Ortasında çekildi. 1973’te de Turist Ömer Uzay Yolunda…
Diğer sinemaları, plakları ve ödülleri
Onun sinemaları saymakla bitmez ki… “Ali Baba ve Kırk Haramiler”den (1971) mi bahsetsek yoksa Ayşecik ile yola çıkılan maceralardan mı? Yoksa “Şaka ile Karışık”ta (1965) Ofsayt Osman’ın “Bu da mı gol değil be Hakim Beyefendi?” repliğinin lisanımıza pelesenk oluşundan mı? Öylesine uzun ki bu liste…
Peki ya doldurduğu 45’liklere ne demeli? Aslında sinemalarında sesiyle gönlümüzü şenlendiriyordu. Bunun yanında sinema mesleğine 45’likleri de ekledi. 1974’te, “Atını Seven Kovboy” sineması ile sinemada olan Sadri Alışık, daha sonra sinemaya biraz orta verecekti. Türk Sineması yeni bir periyoda girmişti. Seks furyası denen bu periyotta, Sadri Alışık bir adım geri atmayı uygun bulmuştu. Bir yandan da sesini kıymetlendirmiş, gazinolarda müzikler söylemeye başlamıştı.
İstanbul’u çok sevdi. O denli ki, en hoş şiirlerini daima onun için yazdı. Evet, şiir de yazıyordu. Hatta İstanbul için yazdığı şiirlerinin toplandığı bir kitabı da çıkacaktı. Şiirlerinden biri şöyleydi:
Ben bir İstanbul yalnızıyım
İçerim daima hasret çarşısı
İşim budur geceleri sevgiler satarım
Mehtaplar denizler çiçek kokuları satarım
Hasret çarşısıdır rengarenk bu dükkan
Gündüzleri kapanır
Renklerin hepsini satarım da
Maviyi bir çift beğenilen kendime saklarım…
1971’de, “Afacan Küçük Serseri” sinemasındaki Hüsnü karakteriyle, “1971 Antalya Altın Portakal Sinema Festivali”nde birinci mükafatı olan “En Uygun Yardımcı Erkek Oyuncu Ödülü”nü aldı. 1994’teki oynadığı son sinema “Yengeç Sepeti” ile de, “1994 Antalya Altın Portakal Sinema Festivali”nde, Mehmet Aslantuğ ile birlikte “En Uygun Erkek Oyuncu Ödülü”nü aldı…
Sadri Alışık öldü
Sadri Alışık, alkolü çok seviyordu. Hayattaki en özel dostunu kaybettikten sonra da teselliyi daha çok alkolde aradı. Bir müddet sonra karaciğer yetmezliği baş gösterdi. Amerika’da yaşayan Türk Hekim Münci Kalayoğlu’nun ameliyatının akabinde sıhhatine kavuştu. Sanat ömrü devam edebilmişti. Fakat daha sonra karaciğer, böbrek ve teneffüs yetmezliği ile kemik iliği hastalığı tedavisi görmeye başladı. Bu denli yükü kaldıramayan vücudu, sonunda yorgun düşmüştü. Sadri Alışık, 18 Mart 1995’te, hayata veda etti.
Yüreğinin mevtini bir türlü kabullenmek istemediği dostuna kavuşmuştu tahminen de. Ya da böylesine inanmak pek romantik ve onun ismine, daima sevdiği üzere şairane.
Gönül verdiği oyunculuk, kalbini paylaştığı aşkı, dostluğu ve kaç sinemasıyla bir Sadri Alışık geçti bu dünyadan…
İyi ki…
Damla Karakuş
[email protected]
Not:
Biyografisini okumak istediğiniz bireyleri lütfen bizimle paylaşın.
Instagram: biyografivekitap
